Esaten den bezala, Norberaren historia ahazten duen herria, errepikatzera kondenatua dago. Esaera hori gertaera negatiboentzat dela imajinatzen dugu, positiboentzat izan beharreko esaldia horrelako zerbait izango litzateke, Norberaren historia ahazten duen herria, hau galtzera kondenatua dago.
Blog hau idazten daramatzagun lau urteetan zehar, gure Herriari, Euskal Herriari buruz dugun ezjakintasunak, irainetik gertu geratzen dela. Baina gutxienez ez gure erruagatik, baizik eta Historia hori (letra larritan) guk ikasi beharrekoa adierazten zutenengandik izkutatua izan delako. Gure Historiaren, Nazio bezala dugun Historiaren atalak deskubritzen joan gara pixkanaka, altxorren bat aurkitzen duen ume baten bezala harrituz, eta gure irakurleei ilusio berarekin kontatuz. Orain bezala.
Arazoa hurrengoa da, EITB bezalako instituzio estrategiko batek, nazismoaren aurrean euskal nazionalismoak duen joera zalantzan jartzen duen “Una Svastica sobre el Bidasoa” izeneko dokumental bezalako bat finantzatzen dela ikusten dugu, ikertzaileek onartu ez duten teoría bat dokumental bihurtzeko diru publikoa ematen den egoera, “Vasconiako historia bat: euskalduntze berantiarra” bezala, eta VI.mendean Mendebaldeko Vasconian euskera ez zela hitz egiten planteatzen duen dokumentala.
Bitartean, ez aipatuz eta ahaztaraziz, euskaldun biztanleriaren jakintzari izkutuak geratzen dira beste tonu eta esanahi batzuk dituzten informazioak. Adibidez, Felipe II-k esaniko esaldia ikasi dugu guztiok, “en mi imperio no se pone el sol” (nire aginterrian ez da eguzkia izkutatzen). Baina gutxik jakingo dute garai hartan euskaldunak nabigatzaile eta itsasontzi eraikitzaile hoberenak kontsideratuak zirela edo beraien “txalupak” XVI.mendeko “formula 1” kontsideratzen zirela.
Biscayarhalvøya penintsula Albert I Lan kostaren erdialdea, Spitsbergen iparraldea.
Euskadunok, gure historia “ber-deskubritzen” ari gara, ikertzaile lokalen lanari esker batez ere. Euskaldunok “balearen ehizan” edo “makailuaren arrantzan” izandako rola, ahazte propio horren eredu eta ikerketa horren adibide dira. Konkretuki, euskal baleontzien kasuan Red Bay-en euskal presentziari buruz hitz egin dugu, eta baita Saint Pierre et Miquelón irletan eta horrek eragin duen guztia. Era berean, kolonial garaiko Brasilen euskal arrantzaleek bertako bale-industrian izandako rola ere bildu dugu.
X.mendetik (gutxienez) gaur egun arte (honekin jarraitzeko arrazoirik ez dagoena eta euskaldunek XVIII.mendean utzi zutena) existitzen den industria handian euskaldunek izandako rolaren ikuspegi orokorra Carlos Mey-ek eginiko lanari esker hemen eta hemen ezagutu ahal dugu.
Zergatik kontatzen dugun guzti hau? Lagun jakintsu eta on bati esker, Euskaldunen Historiari buruz egunero harritzen gaituen historia bat eskeintzen digunak, hauek gaur eguneko Kanadara edo Brasilera ez zirela baleak ehizatzeko joan. XVII eta XVIII.mendeetan, Svalbard artxipielagoan, Artiko ozeanoan, Barents itsasoan eta Groenlandiako itsasoaren arteko elkargunean kokatutako artxipielagoan, lan hori egiteko kontratatuak izan zirela jakin dugu.
Jens Munk norvegiar-danesa izan zen, Danimarkako Christian IV-aren mandatuaren pean zegoen nabigatzaile eta ikertzailea, bale-industriak izan zezakeen ekonomi bultzada ikusirik, euskal itsasontziak (euskal tripulazioarekin) kontratatu zituen lan hori egiteko. 1617ko udaberrian, Spitsbergen helmuga zuen lehen espedizio danesarentzat hemezortzi baleontzi euskaldun kontratatu zituen. Spitsbergen, Svalbard artxipielagoko irlarik handiena da (Jens Munk Wikipedian). Abentura gogor hartatik, irla horien posizio geografikoa baino ez dugu ikuskatu behar, Ipar Polotik ia 10 gradura, betirako seinale argiak geratu ziren: Indikazio toponimikoak.
Gaur egun, Norvegiar Poloko InstitutuakSpitsbergen irlaren iparraldeko mapetan, bizkaitarrekin lotutako istripu gerografikoak biltzen ditu (euskaldunek sinonimoa garai hartan). Zerrenda, gainera, luzea da (izenean klik eginda bere posizioa ikusten da)
Biscayarfonna. Haakon VII.aren Lurraldea, Raudfjorden eta Breidbogen artean dagoenBiscayarhalvøya penintsulako meseta glaziarra. Jatorria: Bizkaiko baleontziengatik (Euskadunak) XVII eta XVIII. Mendeetan Spitsbergen artxipielagora baleen ehiza eraman zutenek.
Biscayarhalvøya – Haakon VII.aren Lurraldearen ipar-ekialdean, Raudfjorden eta Breibogen arteko penintsula, hegoaldean Rabotlagunak mugatua eta iparraldean Rabotvatnet eta Rabotdalenek.
Biscayarhuken. Haakon VII.aren Lurraldea, Raudfjorden eta Biscayarhalvøyaren punta. Jatorria: Bizkaiko baleontziengatik (Euskadunak) XVII eta XVIII. Mendeetan Spitsbergen artxipielagora baleen ehiza eraman zutenek. Biscayarhuken Ermaktangenetik oso hain hurbil kokatua dago, non antzinako mapetan oso zaila den bata bestetik ezberdintzea.
Biskaiers-huk. Antzinako izena, gaur egun Velkomstpynten bezala ezaguna. Woodfjorden ahoaren mendebaldean eta Reinsdyrflyaren iparraldean dagoen punta.
Biscayers Hoek. Antzinako izena, gaur egun Ermaktangen bezala ezaguna. Raudjorden, Biscayarhalvoyaren ahoaren mendebaldeko puntarik baxuenean, Haakon VII.aren Lurraldearen puntu septentrionalena.
Erreferentzi hauek “pixkat arinagokoa” eta euskaldunen heltze momentuari hurbilagoa den mapa batean aurkitu ditzakegu. 1758an datatutako mapari buruz ari gara eta “Carte du Spits-Bergs suivants les Hollandois” errepresentatzen du (Spits-Bergsen itsas-karta holandarren arabera) eta bertan era argi batean “Bizkaiko Golkoa” ikus daiteke, gaur egungo Biskayerhuken dena, norvegiar hizkuntzatik itzulia Bizkaiko Semeak. Bertako biztanleek ere “euskaldunen lekua” bezala ezagutzen dute.
Spitzbergen irlako Bizkaiko Golkoa (Ozeano Artikoa)
Euskadi Irratiaren, Levando Anclas programaren elkarrizketaren erreferentzi bat uzten dizuegu, Angel Quirogak Spitzbergen irlan izandako euskal Bale-estazioari buruz hitz egiten duena.
Amaitzeko, irla honi buruzko kuriositate bat. Bertan Svalbard-eko Hazien Bobeda Globala kokatzen da, Longyearbyenetik hurbil dagoen mendi barruan egindako tuneletan kokatzen den «azken judizioaren kutxa». Honek gutxienez 10.000 hazi ezberdin babestuko ditu gerra nuklear edo egungo klima egoeraren bapateko aldaketa bat gertatzen bada.
El blog de Roge – 18/8/2007 – Euskadi
Ángel Quiroga: Estación ballenera vasca en la isla de Spitzbergen, ártico noruego
Ángel Quiroga es un donostiarra que tiene el bonito oficio de director de hotel en barcos de expedición por la Antártica y el Ártico. Durante este verano ha navegado en el buque ruso Grigoriy Mikheev por las más altas latitudes del norte de Europa. En la isla de Spitzbergen organizo una excursión al encuentro de una antigua estación ballenera vasca y la hallo en una zona denominada Biskayerhuken (“Hijos de Bizkaia” traducido del noruego). También es denominada “el sitio de los vascos”.
