Amerikako Independentzien bigarren mendeurrenari buruz argitaratzen ari garen sarreren emanaldi berri hau Mexikoko Independentziaz arituko da, euskaldunei asko eragiten dien ikuspegi batetik. Hori, berez, interes handikoa da. Baina saio honek oso balio berezia du beste arrazoi sendo batzuengatik.
Argitaratzen dugun uneagatik: 2021eko irailaren 15ean. Ordu batzuk barru hasiko dira Mexikoko Estatu Batuetako jai nazionaleko ekitaldiak. 1821ean, hau da, duela 200 urte, Mexiko independenteko lehen gobernuak, Behin-behineko Gobernu Batzarra, Vicente Guerrero, Guadalupe Victoria eta Agustin de Iturbidek (aurretik ere blog honetan aipatu izan duguna) osatua, irailaren 16a jaiegun nazional izendatu zuen.
Beste egun historiko baten oroimenez egin zuten, funtsezkoa Amerikako errepublika haren historian: Doloresko garrasia, Mexikoko independentzia-prozesuari hasiera eman zion ekintza bezala ezaguna. Tradizioaren arabera, 1910eko irailaren 16ko goizaldean, Miguel Hidalgo eta Costilla apaizak, Ignacio Allende eta Juan Aldamarekin batera, eliztarrak armak hartuta altzatzea egin zituen 1810eko irailaren 16ko goizaldean.
San Ignacio de Loyola-Vizcaínas Ikastetxetik ekarpen bat
Argitaratze-data bat etortzea ez da kointzidentzia izan, eta egia esan, ez dugu guk aukeratu. Bi intelektual eta ikertzaile mexikarrek egin dute posible hori Loiolako San Ignazio Ikastetxetik (Bizkaia).
Loiolako San Ignazio ikastetxearen menpeko bi zentrotan egiten dute lan biek. Euskal herritarrek XVIII. mendean Mexikoko Arantzazuko Amaren Kofradiaren bitartez sortua, eta askotan hitz egin izan dugunaz (artikulu honen amaieran, irakurleek euskal idazlan honi buruz idatzi ditugun artikuluen erreferentziak aurkituko dituzue, eta gure aberritik kanpo daudenen artean (Jesusen Lagundia izan ezik) jardunean dagoen euskal erakunderik zaharrena bihurtu dena,
San Ignacio de Loyola – Vizcaínas Ikastetxearen patioa
Mexikoko euskaldunen erakunde honen ezagutza sakonari eta adeitasunari esker, gure irakurle guztiekin bi bideo parteka ditzazkegu, bakoitza zuzentzen duten erakundearen ikuspegitik. Bertan, Mexikoren independentzia-prozesua aztertzen da, 1810eko irailaren 16ko goizaldean hasi eta Agustín de Iturbide, San Ojito de Españako ordezkaritza independentista nagusiko komandantea eta Juan O´Donojú mexikarrak, Espainia Berriko Probintziako goi-buruzagi politikoa, Espainiako Erresumaren ordezkari gisa, 1821eko abuztuaren 24an Kordobako Itunak sinatu arte.
Euskal diasporaren Egunari egin diogun ekarpenaren zati bat
Bi bideo hauetan, bi ikertzaileek, Ana Rita Valero doktoreak (García Lascurain) eta Lizzeth Armenta doktoreak, bakoitzak zuzentzen duen erakundearen ikuspegitik, independentzia-prozesua nola bizi izan zen azalduko digute. Baina, batez ere, nola bizi izan zuten hango «biztanleek» eta ikasleek. Josefa Ortiz de Domínguez da herrialde hartako independentzia-heroietako bat.
Bidaia zirraragarria da gure historiaren zati batera, Mexikoko eta munduko historiaren zati batera. Askotan esaten dugun bezala, inoiz ez digu utziko harritzen halako herri txiki batek munduan hain aztarna sakona eta iraunkorra utzi ahal izan duela. Eta horren erakusgarri da Ikastetxe hau, haren sorrera, historia eta oraina.
Ezin ditugu aurkezpen-lerro hauek amaitu Artxiboari eta Bizkaiko Museoari, zuzendarien irudian, bi bideo zirraragarri hauek prestatzean gurekin izan duten adeitasuna eskertu gabe. Azpimarratzekoa da, halaber, erakunde honetan, euskal sortzaile, merkatari eta enpresaburu haien izpiritua bizirik dagoela. Seguru asko, era askotan, baina, zalantzarik gabe, bi mende eta erdi baino gehiago beren dokumentazioa eta ondasunak tratatzen eta gordetzen. Horri esker, artxiboa eta museoa daude, lehen mailako informazio historiko eta zientifikoaren iturri gisa funtzionatzen dutenak.
Artxiboaren eta Museoaren Facebook-eko orrietan «ibilaldi» bat egitea gomendatzen dugu. Gure historiako bitxi txikiz beteta dago.
Independentzia Bizkaitarrean: historiaren beste aldeari begirada labur bat. Artxibo Historikoaren funts zaharrak.
Ana Rita Valero, Bizkaiko Artxibo Historikoko zuzendaria
Mexikoko independentzia nazionala: Bizkaiko Museoko aztarnak
