“Euskararen berpizkunde harrigarria Frantzian”. Horrela zuen izena Frantziako L ‘Express egunkariak joan den otsailean argitaratu eta Michel Feltin-Palas erredaktoreburuak sinatu zuen argitaletxeak. «Frantziako eskualdeetan» espezializatutako kazetaria da, eta Frantziako hizkuntza gutxituen/gutxitutakoen aldeko jarrera miresgarria du.
Bere interesagatik jasotzen dugun artikulu honek, euskarak Ipar Euskal Herrian izan duen bilakaera onaren eta hobekuntza horren arrazoien azterketa interesgarria eskaintzen digu. Oraindik ez da nahikoa, baina agerikoa da.
Asko pozten gaitu, eta neurri batean harritu ere bai, Parisen argitaratutako egunkari frantses batek, Frantziako Errepublikan hitz egiten diren eta frantsesa ez diren hizkuntzen aldeko jarrera hartzeak.
Eguzki Urteagaren (Editions L ‘Harmattan) «La nouvelle politique linguistique au Pays basque» liburuaren azterketan eta datuetan oinarriturik, euskarak bere lurralde naturalean, kasu honetan Ipar Euskal Herrian, hobera egin duela erakusten digu. Ziur gaude, azken 40 urteetan eman den autogobernuaren berreskuratze-prozesuari esker prozesu horretan Hego Euskal Herrian gertatzen ari den hizkuntza horren berreskurapenak zerikusia duela.
Lehentxeago, Feltin-Palasek berak bretoieraren egoera aztertzen zuen, baina ez dirudi euskararen antzeko egoera bizi duenik, baizik eta egoera delikatuagoa dela dirudi, batez ere galeseraren bilakaerarekin alderatuz gero, ahizpatzat duen hizkuntza.
Frantziako Iraultzatik jaiotako estatu-nazioa eraikitzeko proiektuaren oinarrizko ardatzetako bat, frantsesa «frantsesen» hizkuntza bakar gisa ezartzea izan zen, eskualdeetako euskalkiak ezabatzearen kontura. Frantsesak, «Erregearen hizkuntzak», lehenago erresumako gainerako hizkuntzetan aplikatzen zuen presioa areagotuz. Behin edo behin jaso izan ditugu Frantziako Errepublika sortu berrian frantsesez ez diren beste hizkuntza batzuen erabilerari buruzko aipamen pare baten bat.
Grégorie eta Barére. Haiek, Frantziako agintari berriei egindako txostenetan, euskara “fanatismoaren aldeko pertsonen hizkuntzatzat eta argiak zabaltzeko oztopotzat” jotzen zuten.
Barerek, jakobinoak, 1794an, Konbentzio Nazionalari ohartarazten zion: “Herritar hori! Herri libre baten hizkerak berdina izan behar du denentzat. Ikusi dugu nola dialekto bretoierak (sic), euskara deitzen zaion dialektoak (sic), eta alemaniar eta italiar hizkuntzek, fanatismoaren eta sineskeriaren nagusitasuna iraunarazten duten, Frantziaren etsaiei mesede egiten dieten apaizen eta aristokraten agintea babesten dutenak… aberriaren aurkako traizioa da herritarrak hizkuntza nazionalaren ezjakintasunean uztea “.
Grégoirek berak dioenez, 8 milioi “frantses“-en artean -lautik batek- frantsesik ez jakitearen delitua egiten zuten, eta 29 milioiko populazioaren gainean (Europako herrialderik populatuena) 30 hizkuntza-aldaeratan adierazten ziren: “Ez Europan, ez nik dakidan globoko txokoren batean, ez da gertatzen nazio-hizkuntza nazioak unibertsalki ez erabiltzea. Frantziak, beharbada, 8 milioi pertsona ditu bere baitan, eta horietako batzuek nekez adieraz ditzakete gure hizkuntzan gaizki esandako hitz batzuk: besteek ez dakite ezer”. Horregatik, zuzenean proposatzen zuen “tokiko hizkuntza suntsitzea”. Frantsesa inposatzeko armarik onena hezkuntza zen, eta horrela, Barerek herri bakoitzarentzat Konbentzioaren legeak, dekretuak eta aginduak irakatsiko zituen frantses irakasle bat izendatzea proposatu zuen.
Urte batzuk geroago espainiar estatu-nazioak hartu zuen eredua, 1812ko Cadizeko Konstituziotik sortua.
Zorionez, kulturarentzat eta aniztasunarentzat, hizkuntza gutxituak bizirauteko gai izan dira, nahiz eta presio eta jazarpenak jasan izan. Eta, kasu batzuetan behintzat, susperraldi erlatiboko garaia bizi dute.
L ‘Express-en argitaratutako bi artikuluak utziko dizkizuegu. Euskarari buruzkoa eta Bretoiari buruzkoa.
L’Express – 2020/2/11 – Frantzia
L’incroyable renouveau de la langue basque en France
Ces diables de Basques ne feront donc jamais rien comme tout le monde ? Aussi incroyable que cela paraisse, l’euskara gagne en effet des locuteurs en France, et ce alors que toutes les autres langues minoritaires de métropole semblent en déclin. Il y a là un mystère sur lequel s’est penché le sociologue Eguzki Urteaga (1), dont il vaut mieux ne pas même essayer de prononcer le nom (ou alors ne mentez pas : vous êtes bascophone).
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
L’Express – 2019/11/12 – Frantzia
Les langues régionales sont-elles victimes de la “modernité” ?
Ces diables de Basques ne feront donc jamais rien comme tout le monde ? Aussi incroyable que cela paraisse, l’euskara gagne en effet des locuteurs en France, et ce alors que toutes les autres langues minoritaires de métropole semblent en déclin. Il y a là un mystère sur lequel s’est penché le sociologue Eguzki Urteaga (1), dont il vaut mieux ne pas même essayer de prononcer le nom (ou alors ne mentez pas : vous êtes bascophone).
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
