Itzultzailea: Leire Madariaga
Historio hain interesgarria iruditu zaigu, nahiz eta nazioarteko komunikabide batean argitaratua ez izan, zuekin partekatzea erabaki dugula. Roge Bascok, Euskadi Irratiko La Casa de la Palabra programako arduradunak bildutako informazioa da, Julian Diaz idazle eta ikertzailea elkarrizketatzean.
Historia bikaina da. Euskara, Juan Sebastian Elcanorekin, Andres de Urdanetarekin eta Molucas irletako baten erregearekin lotzen ditu, Esploratze Garaian eta ongailuak direla eta Kastilla Erreinua eta Portugalen arteko borroka garaian.
Ondarroan eraikitako munduari buelta eman zion lehen itsasontziaren kapitaina izan eta gero, Juan Sebastian Elcano amaitu ezin izan zuen abentura berri batean murgiltzen da: Garcia Jofre de Loaisa bidaia. Bidai honetan, helburua Moluca irlen eta bertako ongailuen produkzioaren kontrola zena, Getariako esploratzaileak, Andres de Urdaneta gaztea zeraman laguntzaile bezala. Hau, bere garaiko kosmograforik handienetariko bat izan zen eta gainera, FIlipinetatik Akapulkorako Ozeano Baretik eginiko bidea dokumentatu eta deskubritzeko arduraduna, Urdaneta Bidea edo itzulbidaia bezala ezaguna. Tripulazioa, 100 euskaldun baino gehiagok sortzen zituen.
Elcanok bere lehen bidaian Tidore irla porturatu zuen, Moluka irletako bat, non bere errege eta honen semearekin erlazio ona mantendu zuen. Irla honetan, bi hilabeterako geratu zen, 25 tonelada Iltze kargatzen zituen bitartean, balore handiko ongailua.
Hori dela eta, Garcia Jofre de Loaisa bidaia dela eta, irla honetarantz abiatu zen. Bidai txar baten ondoren, Tidore irlara heldu ziren eta ur horiek eta ongailuen merkataritza kontrolatzeko nahiaz, Portugaldarrei aurre egiten hasi ziren. Itsasontziak suntsiturik, irlan bizitzen amaitu zuten.
Euskaldun haiekin biziz, irla horretako printzipeak Lengua Bizcainha delakoa ikasi zuen, Fernäo Lopes de Castanheda kronista portugaldarrak, bere kronika HISTORIA DO DESCOBRIMENTO CONQVISTA DA INDIA PELOS POTVGVESES eta Julian Diazek bere blogean biltzen duen bezala:
E el rey seria de xvij. annos, & era aluo & gentil home : estaua vestido muy ricamete, & tinha grade magestade & estado,estaua acõpaniiado de seus jrmãos , & de muytos mandarins.E como se criara co os Castelhanos sabia bem a sua lingoa: & Bizcainha, & Portuguesa: & prezauasemuyto de as falar.
(Erregea XVII urte zituen eta zuri eta atsegina zen. Oso ondo jantzia zegoen eta maiestate eta estatu handia zuen; neba-arreba eta mandarin askorengatik lagundua zegoen. Eta gaztelatarrengandik hezia izan zenez, bere hizkuntza ondo ezagutuko zuen; eta baita Bizkaitarra eta portugaldarra.)
Diazek ondo erreflexionatzen zuen bezala:
La conclusión que se puede extraer es que las tres lenguas: la castellana, el euskera y el portugués eran lenguas de uso cotidiano en el ámbito de la expedición, de lo contrario el príncipe no se habría molestado en aprenderlas. Castanheda se muestra emocionado de que el rey hable portugués, siendo enemigo de Portugal. La misma emoción tendrían los vascos cuando escucharan en sitio tan remoto hablar en euskera ¿o no?
(Gaztelania, euskara eta portugaldarra, bidaian zehar egunero erabiltzen ziren hizkuntzak direlako atera genezake helburu hori, bestela, printzipeak ez zituzkeen ikasi izango. Castanheda unkituta agertzen da, erregeak portugaldarra hitz egitea, Portugalren etsaia izanik. Euskaldunak berdina sentituko lukete, hain hurrun euskara hitz egiten entzutean, edo ez?)
Azken puntuak argitzeko: lehenengoz, Julian Diazek idatziriko historiak irakutzeko gogo handiak sentitzen ditugu: El Secreto de la Nao Victoria eta Flor de Clavo. Bigarrena: leku bikaina da Tidore irla!, historia hau gertatzen den lekua.
Julian Diazen lana eta Roge Blascoren programa dela eta ezagutzen dugun historia.
Sangre y Especias – 20/7/2017 – España
¿UN REY ASIÁTICO QUE HABLABA EUSKERA?
Teniendo en cuenta que en la expedición había gente de una docena y media de lenguas diferentes, me ha llamado la atención no haber encontrado ninguna referencia sobre este tema, en la abundante documentación de la expedición . Solo en material “externo” he hallado un par de pinceladas sobre el manejo de ellas. Voy a trasladaros la primera pincelada.
(Jarraitzen du) (Itzulpen automatikoa)
La casa de la palabra – 27/10/2017 – Euskadi
Hace 500 años el rey de las islas Tidore, en Indonesia, hablaba euskera
Julián Díaz investiga las navegaciones de Juan Sebastián Elcano y Andrés de Urdaneta hacia las Islas de las Especias y las traslada a su novela El secreto de la nao Victoria.
(Jarraitzen du) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
