Atzo bezalako egun batean, maiatzaren 21ean, baina 1937an, Habana ontzia Bilboko portutik atera zen milaka euskal haurrekin, Britainia Handiko bidean. Maiatzaren 23an iritsi ziren.
Ez ziren, ezta urrunetik ere, Francoren intsektuen atzaparretatik ihesi gure aberria utzi zuten haur euskaldun bakarrak. Baina bidaia hura, 3.840 neska-mutiko, 200 maistra eta 16 apaiz zituen Habanakoa, Eusko Jaurlaritzak, mundu osoko hainbat pertsona onek lagunduta, gerrako hondamendiak saihesteko saiakeren haur-diasporaren ikurra da.
Asko idatzi dugu «gerrako euskal haurrei» buruz, eta bihotz uzkurtuarekin egin izan dugu beti, familia horiei seme-alabak etxetik urrun bidaltzeko edo bonben eta faxismoaren munstroaren indarkeriaren eskura uztearen erabakia hartzeak ekarri zien sufrimendua imajinatu dugulako. Halaber, eskerrak eman nahi dizkiegu haur horiek lagundu eta babestea erabaki zuten pertsona eta erakundeei.
Habana 4.000 errefuxiatu horiekin iristea, gertaera ugariren eragina izan zen: Gernikako bonbardaketa; George L. Steer, Times kazetariak honi buruz eginiko deskribapena; eta bere gobernuaren politikari frankismoaren kausaren sinpatizatzailea (ordena eta antikomunismoa) aurre egin zion gizarte britainiarraren gehiengoaren konpromisoa. Gizarte zibilak irabazi zuen liskarra, eta, horri esker, euskal haur askok babesa aurkitu zuten Bizkaiko Golkoaren beste aldean. Warwickeko Unibertsitateak (Ingalaterra) aparteko balioa duen proiektu bat du: Gerra Zibilari buruzko dokumentuetako 13.000 orrialde baino gehiagotara Internet bidez sartzea eskaintzen du. Horien artean, Britainia Handiko haur horien egonaldiari buruzko argazki eta dokumentu ugari daude.
Gernikako Bonbardaketaren eraginari eta Steerrek haren deskribapenari dagokienez, Nicholas Rankinen hitzaldia irakurtzea gomendatzen dugu. Elkarte horrek antolatzen dituen jardueren barruan dago, eta biziki miresten dugu: Basque Childrens of’37 Association of Uk.
Britainia Handiko gizarte zibilak euskal haur errefuxiatuen etorreran duen zereginari buruz, erreferentzia eta adibide asko daude «gerrako euskal haurrei» buruzko gure artikuluetan, baina Sarah Richardson-ek egindako lana nabarmendu nahi dugu, Tyne & Wear Museums-en blogean argitaratua, Gerra Zibilean Newcastlek eta euskaldunek izandako harremanei buruz.
Hori guztia Eusko Jaurlaritza haren rola ahaztu gabe, gerra betean eratu berria, biztanleria zibila babesteko sare bat sortzeko gai izan zen, bai herrialdean bertan, bai erbestean, eta eredugarria izan zen.
Duela 83 urte gaur bezala egun batean, 4.000 euskal errefuxiatu baino gehiagok Bizkaiko Golkoa gurutzatzen zuten Habanan, Britainia Handiko segurtasun-bidean. Dozenaka mila lagunek beren urratsei jarraituko zieten eta gure aberria utziko zuten Europan edo Amerikan babesteko. Horietako asko ez ziren inoiz itzuli, eta beste asko legez kanpoko gobernu frankistaren zapalkuntzaren menpe zegoen herrialde batera itzuli ziren.
Beti daude gure oroimenean eta bihotzean. Irudi hori dagoen bezala, neskato eta mutiko haiek bizi izan zutenaren laburpenik onena: gazte euskaldun batek, erreboltariek Bilbo okupatu zutela jakin zuenean, atsekabeturik negar egin zuen bere lagun ingelesaren besoetan. Argazki honen historia jakin nahi baduzue, hemen egin dezakezue.
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
