“Distantzia eta ahanztura: euskaldunak Boliviako historian” Liburua eta “kritika” bati kritika

Sarrera honetan konpondu egin nahi dugu gabezia, ez baikenuen aipatu gure webgunean, 2014an aurkeztu zen liburu bat, izenburu hau duena: “La distancia y el olvido: vascos en la historia de Bolivia“. (Distantzia eta ahanztura: euskaldunak Boliviako historian). Liburu hori euskaldun batzuen historiak biltzen eta gogoratzen saiatzen da, bereziki eragin dutenak gaur Bolivia deitzen den horren historian.

Egilea, Aitor Iraegui, Bolivian bizi da eta Durangon jaio zen, Bizkaian.  Latinoamerikako Historia Garaikidea ikasi zuen La Habanako Unibertsitatean eta Zientzia Politikoak Euskal Herriko Unibertsitatean. Lan hauek argitaratu ditu: Diccionario básico de Relaciones Internacionales (2004) eta La democracia en Bolivia (Plural editores, 2013).

Liburua internetez eros daiteke Incabook on-line dendan eta liburuan jasota dauden euskaldunen eta euskaldun-ondorengoen zerrenda bideo txiki honetan ezagutu

Euskaldunak Bolivian

Baina ezin dugu liburu honen erreferentzia amaitu Ricardo Bajo Herreras-ek argitaratu zuen kritika aipatu gabe (bere burua horrela definitzen du “Periodista vasco-boliviano. Director de Le Monde Diplomatique-Bolivia. Hincha del Athletic y The Strongest. De mayor quiero ser anarquista.”), en el diario boliviano La Razón. Una columna en la que el autor proyecta sus filias y fobias sin reparo, mientras que resalta (sin rubor) del libro que referencia: “Iraegi asegura que trató de no juzgar excesivamente a los villanos ni enaltecer a los héroes, pero nadie en este mundo es virgen. Y así, entre líneas se cuelan algunas simpatías y antipatías por ciertos personajes e incluso por el hoy en día” .

Liburuari buruzko haren azterketa nahastu egin liteke “vicuña” baten ondorengo baten lanarekin, ez balitz egilearen aurreko definizioagatik. Argi dago Aitor Iraegui “ez duela gustuko”  Ricardo Bajo Herreras-ek. Hori lehen lerroetatik bertatik nabaritzen da. Hainbeste ezen dirudiela egileari zuzentzen zaiola eta ez irakurleari. Horrek bide ematen du zehaztu nahi genituzkeen baieztapen batzuk egiteko. Hori egiten saiatuko gara testuaren beraren hurrenkerari segituz.

Esaten denaren aurka, Iraeguik idatzitako liburuaren azalean, ez dago Euzkadiko Ezkutua, (eta bai gure webguneko logotipoan). Azalean agertzen dena Zazpiak Baten egokitzapen bat da eta “kuarteletako” batean, herrialde bateko ezkutuaren ordez, “llama” bat agertzen da, Hego Amerikako alde horretako euskaldunen adierazgarri garbi. Euzkadi hitzean “z” erabiltzeaz, grafia hau ez da Eusko Alderdi Jeltzalearen modua, baizik eta ohikoa XX. mendeko 60. hamarkadara arte. Ezkutu horrekin eta grafia horrekin borrokatu zuten gudariek eta haien oroimenez eta haien omenez erabiltzen jarraitzen dugu. Termino eta grafia “errepublikanoa eta demokratikoa”, zeina oso aldendua egon daitekeen beste ikur batzuetatik, esaterako “arrano beltza” izenekotik, zeinak, xuxen begiratuta, erdi aroko egitura eta formetara eramaten gaituzten.

Bigarrenik, anekdotikoa izan arren, Xabier Azkargortak bai jokatu zuen Athletic-en.  1972ko uztailetik 1977ko ekainera klub bilbotarraren lehen taldeko kide izan zen. Eta zehazteko interesa dagoenez gero, zehatz dezagun Errealaren izena ez dela Real Sociedad de Donostia, baizik eta Real Sociedad de San Sebastián, klubaren historiak eta ezkutuak berak dioenaren arabera.

Sarrerakoen ondotik, Ricardo Bajo Herreras, gaiaren muinean sartzen da hau esatean:

”Arrazoi estrainioaren batengatik inork euskaldunen ondareaz harro egoteko tentazioa duenean, beharrezkoa da gogoratzea, esaterako Augusto Pinochet diktadore txiletarrak Ugarte zuela bigarren abizena…”

Ahazten dute esatea  Salvador Allende ere jatorri euskaldunekoa zela, edo hausnarketan sartzea, “alde ilun” gisa aipatzen dituen euskaldun guztiak ingurugiro jakin batean zirela halakoak, nekeza alboratzeko edo baztertzeko, haien jokabideak testuinguruan jarri eta esplikatu nahi badira. Izan al dira euskaldun “gaiztoak”? Bai, oso gaiztoak ere bai. Baina komunitate baten baitakoa izatearen harrotasuna, ezin da baloratu haiek izan direlako, baizik eta komunitatearen jokabide orokorra aztertuta.

Pertsonaiarik ezagunenetatik hasita. Bitxia da artikuluan aipatzen den “gauza onen” zerrenda askoz luzeagoa dela “gauza txarrena” baino. Gainera honetan ez da aipatzen zenbait kasu begi-bistako, Bolivar eta “Che” Guevara esaterako. Beste kasu asko aipatzea ere ahazten zaio. Esaterako, José Ballivián y Segurola, garaipen boliviarra eragin zuena Ingavi-ko batailan, zeinaren bidez bermatu zen Boliviako independentzia, “gaiztoen” aldean jarri duen baten biloba: José Sebastián de Segurola-rena.

Baina batez ere, euskaldun eta euskaldun-ondorengo asko ahaztu ditu, gizarte-maila apaleko, mendeetan jardun zutenak lur haietan beren etorkizuna eraikitzen. Horixe egin zuten, hain zuzen, Bolivia-ren ideia bera izan baino askoz lehenagotik.

Euskal herria, komunitate txiki eta oso txiroa bere historiaren parterik handienean, mundu guztira ekarpen handia egin duena izan da. Bereziki Amerikan. Labradorreko Golkoko kostaldetik, Hornoseko lurmuturrera, Kontinentearen historia euskaldunen laguntzarekin eratua izan da. Onerako eta txarrerako, baina batez ere onerako, Nazio Baskongadoa, zer eta protagonista nagusi izan da Kontinentearen historiaren bilakaeran.

Gu BAI gaude harro euskaldunen legatuaz eta ez inolako arrazoi estrainioagatik.

Aitor Iraegui-ri eskerrak eman nahi dizkiogu liburu hau idazten egin duen ahaleginagatik; 100 orrialde ditu eta lagun dezake boliviar batzuk berriz ere beren erroekin bat egin dezaten, eta euskaldunek hobeto ezagutu dezaten, herrialde andetar hartan euskaldunen presentziak izan duen historia.

Guk zuzenean ezagutu dugu nola liburu bat hasiera izan daitekeen, prozesu kolektibo bat gerta dadin, bere erroen bila abiatzen dena. Rio Grande Do Sul-eko euskaldun-ondorengoek beren memoria kolektiboa berreskuratu eta kolektibo gisa antolatzeko prozesua hasi dute, neurri batean, Alma Vasca liburuari esker, Ana Luiza Etchaluz andrearena. Liburu hori argitaratu zenetik prozesu interesgarri bat gertatu da, eta guk hemen jaso dugu, ahal izan dugun neurrian, hemen.

Nueva Crónica – 2014- Bolivia

La distancia y el olvido. Vascos en la historia de Bolivia

La suerte de los vascos que llegaron a tierras bolivianas fue desigual. De la mayoría de ellos ya no se sabe nada y su rastro anónimo se ha perdido. Sin embargo, algunos de estos vascos (o de sus descendientes) tuvieron una participación verdaderamente notable tanto en la vida colonial como en la republicana; e incluso unos pocos son una parte central de la historia boliviana, personalidades que prestan sus apellidos para bautizar calles, plazas y liceos y que se recuerdan en los discursos patrióticos y en las horas cívicas. Este libro trata de recordar esas vidas.

(Jarraitzen) (Itzulpen Automatikoa)

————————————————

La Razón  – 17/9/2015 – Bolivia

Vascos en Bolivia: del ‘loco’ al ‘bigotón’

Cada vez que me encuentro a alguien con apellido vasco, le digo lo mismo: ¿sabes que tu apellido (la gran mayoría son toponímicos) es del País Vasco y significa tal cosa? Y las respuestas (la gran parte de ellas) siempre son las mismas: ni idea, ni me interesa. La presencia de los vascos y vascas en Bolivia fue muy importante durante la Colonia y la primera etapa de la independencia, pero luego fue casi desapareciendo por la falta de una emigración que eligió otros países.

(Jarraitzen) (Itzulpen Automatikoa)

Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country