Tristura eragiten digu albiste honek: Bakersfieldeko (Kalifornia) Noriega Hotel jatetxeak behin betiko itxi du 120 urte bete eta gero. Mundua astintzen ari den pandemia honen beste ondorio bat, inguratzen gaituen guztia uste baino askoz ahulagoa dela ulertarazten diguna. Eta jatetxe hau bezain errespetatua eta maitatua den erakunde bat ere ez dago bere ondorioak jasateko libre.
Egia da negozio bat desagertzeaz ari garela, ez pertsonen heriotzaz. Baina egia da, halaber, lokal horrek AEBetako alde hartan euskaldunen historiaren zati garrantzitsu bat gordetzen zuela bere hormetan, mahai jarraituetan, errezetetan eta lapikoetan. Historia ezagun eta aintzatetsia. AEBetako eta EAEko gastronomia ez ezik, herrialde hartako «euskaldun»aren esentziaren proiekzio onena ere galdu egiten du.
Askotan hitz egin dugu gure blogean Noriega Hotelak mahaikideen eta kritikarien artean zuen balorazio handiaz. Izan ere, 2011n America’s Classics kategoriako bost sarietako bat jaso zuen. James Beard Fundazioak “beren komunitatearen izaera islatzen eta kalitatezko elikagaiak eskeintzen duten denboraz kanpoko erakargarritasuna duten jatetxeei ematen die”.
The New York Times-ek erreportai ikusgarria eskaintzen zion, eta kalitateari, tradizioari, adiskidetasunari eta euskal jatetxe horren mahaian esertzen zenean mahaikide batek munduko txoko horretan aurki zitzakeen gauza handiei buruz hitz egiten zuen.
Haren itxiera ez da oharkabean pasatu. Ez hurbilekoen artean, ez AEBetako bi kostaldeetako prestigio-bitartekoen artean. Euskal kultura tradizionalaren galera horri buruzko artikulu eta albiste asko daude herrialde hartan. Guk hiru aukeratu ditugu.
Bat Farley Elliottek sinatutako Eater Los Angelesen aipamena da. Beste informazio bat, Jill Cowanen Kaliforniari buruzko zutabean, gure New York Times miretsiak argitaratzen du, Sagar Handitik 4.500 kilometrora dagoen herri txiki batean ixten duen jatetxe txiki honen garrantziari buruz. Hirugarrena Robert Priceren artikulu zoragarria da, Tehachapi News-en argitaratua, eta hainbesteraino gustatu zaigu inoiz egin ez dugun zerbait egingo dugula: EBko datuak babesteko araudiko kontuengatik bezala, egunkari honek ez digu uzten Europatik nabigatzen dugunoi sartzen, eta kopiatu eta itzuli egingo dugu (espero dezagun hori autorearen bekatu zaindutzat hartu eta bere garaian «egile-eskubideen zeru»ra sartu ahal izatea).
Guk ezin izan genuen bertan jan. Zoritxarrez, AEBko euskal kulturarekiko zor hori ezin izango dugu inoiz kitatu.
Eater Los Angeles – 2020/4/27 – AEB
Bakersfield’s 89-Year-Old Basque Institution Noriega Hotel Closes Permanently
Famed Bakersfield Basque restaurant the Noriega Hotel is closing permanently, reports the Bakersfield Californian. The legendary large-format restaurant is a James Beard Foundation American Classic category winner from 2011, and has been in operation since the 1930s. In a note posted to the restaurant’s social media, ownership said the property would “not re-open after the COVID-19 closure.” The loss has stung many in the Central Valley, home to a surprising accumulation of Basque restaurants and other timeless dining gems.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
The New York Times – 2020/4/27 – AEB
CALIFORNIA TODAY
In 2011, The Times wrote about Bakersfield’s Noriega Hotel in an article whose headline declared, “The Spotlight Finds a Basque Shepherds’ Canteen.”
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Tehachapi News -2020/4/27 – AEB
ROBERT PRICE: Noriega Hotel closing? Now it’s really hitting home
In Kern County, as around the world, we count the consequences of COVID-19 in terms of lives lost, lives saved and testing kits back-ordered.
But another metric matters, too: Institutions closed.
Most California businesses have temporarily shuttered, as they should, despite all the theories about government oppression your uncle might be regurgitating onto Facebook. Most businesses, we hope, will return when this is over, but some may not. Restaurants will be especially vulnerable because restaurants are especially vulnerable anyway.
But now it’s getting personal. An establishment that helped define this community has succumbed to the coronavirus — or rather to the likely hardship that waiting for the virus to dissipate will create.
The Noriega Hotel, whose modest consistency and honesty acquired fame endured across parts of three centuries, has closed.
“This (pandemic) was the killshot,” said Mike Ladd, whose wife, Rochelle, had been running the place with her sister Linda Elizalde McCoy since 1987. Their grandparents, Juan and Gracianna Elizalde, purchased the restaurant in 1931.
“The location, east Bakersfield, was tough,” Ladd said. “Then this hit. We were losing money. No income.”
Add age and health issues and it’s clear why the owners have chosen to use the word “permanently.”
If they are certain about that, though, we have a tragedy on several levels.
The first tragedy is the loss of that garlic fried chicken. The second is the lost opportunity to share platters with complete strangers who, well before the vanilla ice cream arrives, would be strangers no more. The boardinghouse-style seating arrangements forced diners to acknowledge their shared humanity in the same way they shared pinto beans and pickled tongue.
The third is the blow to Old Town Kern’s glacial but undeniable momentum. The Baker Street area is Bakersfield’s great, underappreciated attraction, a quirky surprise for visiting foodies who enjoy mild adventure with their supper and dislike even the faintest whiff of pretension. Pyrenees Cafe, Wool Growers, Luigi’s, Arizona Cafe, Los Reyes — they’re all still there, or at least we hope they will be — but the granddaddy is the Noriega Hotel, 525 Sumner St.
The area’s oldest Basque restaurant — and, so it is said, the world’s last surviving establishment of its kind — was founded in 1893 by Faustino Noriega, a Basque immigrant who beat the railroad here by six years. The hotel, which Noriega ran with partner Fernando Etcheverry, catered to young Basque men engaged in what was then a common vocation for imported workers from the Pyrenees mountain range of northern Spain and southwestern France: sheepherding.
“Its history sounds like a rogue chapter from a John Steinbeck novel,” Jeff Gordinier wrote for The New York Times on the occasion of Noriega’s black-tie acceptance of a James Beard Foundation Award for American cuisine in 2011.
The market for sheepherders eventually faded, but interest in the Noriega Hotel did not.
By 1938, according to The Californian, it was the “pivotal center of the Basque population in Kern County and its social nucleus … a gravitational point for the Basques when they enter the city.”
In 1948, John Kovacevich and two friends, Dominic Corsaro and M.R. “Babe” Lazane, all rejected for membership at the Stockdale Country Club, convened a meeting of interested parties at the Noriega — about 75 men, some perhaps also rejected by Bakersfield’s one and only private golf club. They started their own club: the Bakersfield Country Club, on the cool, green hills east of the city, and their founding document still occupies a place of honor on a dining-hall wall at the Noriega.
No doubt a thousand other deals were struck there on Sumner Street as well, many in the presence of Noriega and Etcheverry but many more in close proximity to the Elizaldes, who ran the operation until their granddaughters declared it was time to stop.
That day was coming anyway, but the COVID-19 outbreak gave them the last little shove.
But if Noriega’s closes, really closes, Bakersfield and the world will be deprived of a working-class charm, and an entertainment niche, that the upscale chains along westernmost Stockdale Highway can’t match and would never attempt to duplicate anyway. Even some of the successful ones will seem dated in a few years; they must reinvent or die.
Contrast that to the Noriega, whose spartan, frozen-in-time, wood-paneled bar, built around 1940, still qualified as the new addition. The menu was set, dictated by the day of the week: Thursdays were garlic fried chicken and spare ribs, Saturdays oxtail stew and more fried chicken. Many patrons arrived early, well before seating time, to enjoy a Picon punch (but not more than two, as the late TV travel-show host Huell Howser once advised viewers).
And now, unceremoniously and matter-of-factly, it is over.
“The Noriega Hotel will not re-open after the COVID-19 closure,” the restaurant’s Facebook page said Friday. “We appreciate all the people that have dined with us for the last 89 years.”
Those words would have broken the heart of Jonathan Gold, the late Los Angeles-based, Pulitzer Prize-winning food critic, whose odes of appreciation about the Noriega have been reprinted here too many times already. Suffice to say, he enjoyed it.
We, then, are the ones left to mourn — if not for the loss of a specific restaurant experience, then for the realization that something old, grand and unique to this city has been lost.
Robert Price is a journalist for KGET-TV. His column appears here on Sundays; the views expressed are his own. Reach him at [email protected] or via Twitter: @stubblebuzz.
(Jarraitu)
ROBERT PRICE: Noriega hotelaren itxiera? Orain, benetan, etxera iristen ari da
Kern konderrian, mundu osoan bezala, covid-19aren ondorioak, galdutako bizitzei, bizitza basatiei eta berrantolatutako proba-kitei dagokienez kontatzen ditugu.
Baina beste metrika batek ere badu garrantzia: erakundeek itxi egin zuten.
Kaliforniako enpresa gehienek aldi baterako itxi dute, behar bezala, gobernuaren zapalkuntzari buruzko teoria guztiak alde batera utziz, haren osaba Facebooken susper daiteke. Enpresa gehienak itzultzeko gai izatea espero dugu, baina batzuk ezingo dute. Jatetxeak bereziki ahulak izango dira, jatetxeak dagoeneko bereziki ahulak dira eta.
Baina orain pertsonal bihurtzen ari da. Komunitate hori definitzen lagundu zuen establezimendu bat koronabirusera jausi da, edo, hobeto esanda, birusa desagertu arte itxaroteak sortuko duen zailtasunera.
Noriega hotelak, hiru mendeetan zeharreko lana eta gero ospea lortu zuenak, itxi egin du.
“Hau (pandemia) hilketa izan zen” esan zuen Mike Ladd-ek. Haren emazteak, Rochellek, Linda Elizalde McCoy ahizparekin zuzendu eta gidatu zuen lekua 1987tik. Haren aitona-amonek, Juan eta Gracianna Elizaldek, jatetxea erosi zuten 1931n.
“Bakersfielden ekialdean kokatzea zaila zen” esan zuen Laddek. “Orduan, kolpe hau. Dirua galtzen ari ginen. Diru-sarrerarik gabe.”
Gehitu itzazu adin- eta osasun-arazoak, eta argi dago zergatik aukeratu duten jabeek “etengabe” hitza erabiltzea.
Hala ere, ziur badaude, hainbat mailatako tragedia bat dugu.
Lehenengo tragedia oilasko frijitua baratxuriarekin galtzea da. Bigarrena, guztiz arraroak diren platerak partekatzeko aukera galtzea da; izan ere, banilla-izozkia iritsi baino askoz lehenago, ez lirateke arraroak izango. Pentsio erako eserlekuen moldaketak direla eta, mahaikideek beren gizateria partekatua ezagutu behar izan zuten, babarrun pintoak eta mihia eskabetxean partekatu zituzten modu berean.
Hirugarrena, Kerneko alde zaharreko glaziazio-kemenari emandako kolpea da, baina ukaezina. Baker Street eremua Bakersfieldeko erakargarritasun preziatua da. Gastronomiaren zaleentzat sorpresa bikaina, afarian abentura txiki bat disfrutatu dezakete, eta ez zaie batere gustatzen pretentzioaren usaina. Pyrenees Cafe, Wool Growers, Luigi’s, Arizona Cafe, Los Reyes oraindik han daude, edo behintzat han egotea espero dugu, baina aitona Hotel Noriega da, 525 Sumner St.
Inguruko euskal jatetxerik zaharrena, eta, esaten denez, munduan mota honetako bizirik iraun duen azken establezimendua, Faustino Noriegak sortu zuen 1893an. Faustino Noriega euskal immigranteak sei urtez hemen jo zuen trena. Hotela Noriegak Fernando Etcheverry bazkidearekin zuzentzen zuen, eta garai hartan Espainiako iparraldeko Pirinioetatik eta Frantziako hego-mendebaldetik inportatutako langileentzako bokazio komuna zen guztiak atenditzen zituen: ardi-artzaintzatik,
“Bere istorioa John Steinbeck-en nobela baten kapitulu lizun bat bezalakoa da” idatzi zuen Jeff Gordinierrek The New York Timesentzat, Noriegak 2011n Estatu Batuetako sukaldaritzari James Beard Fundazioaren saria eman ziola eta.
Artzainen merkatua azkenean desagertu egin zen, baina Noriega hotelarekiko interesa ez.
1938. urterako, The Californian-en arabera, “euskal populazioaren funtsezko zentroa zen Kern konderrian eta bere gizarte-gunean… Euskal herritarrentzako grabitazio-puntua, hirira sartzen direnean”.
1948an, John Kovacevichek eta bi lagunek, Dominic Corsarok eta MR “Babe” Lazanek, denak Stockdale Country Club-eko kide izateko baztertuak, Noriegan interesa zuten alderdiak biltzeko deia egin zuten, 75 gizon inguru, Bakersfieldeko kideak agian baztertuak. Golf klub pribatua bakarrik. Bere kluba hasi zuten: Bakersfield Country Club, hiriaren ekialdean dauden muino fresko eta berdeetan, eta bere sortze-agiria ohorezko lekua da oraindik Noriegako jantokiko horma batean.
Zalantzarik gabe, beste milaka negozio ere sinatu ziren Sumner kalean, asko Noriega eta Etcheverryren aurrean, baina Elizaldesetik askoz hurbilago, operazioa zuzendu baitzuen bilobek geratzeko garaia zela adierazi zuten arte.
Hala ere, egun hori hurbiltzen zegoe, baina covi-19ko agerraldiak azken bultzada eman zien.
Baina Noriegak itxi, benetan ixten badu, Bakersfield eta mundua langileen xarma eta entretenimendu-nitxoa alde batera utziko ditu, eta luxuzko kateek ezin dute berdindu Stockdaleko autobiderik mendebaldekoenean, eta inoiz ez lukete bikoizten saiatuko. Arrakastatsu batzuk ere zaharkituta agertuko dira urte batzuetan; berrasmatu edo hil egin behar dira.
Konparatu hori Noriegarekin, zeinaren barra espartarra, zurezko panelekin denboran izoztua, 1940 inguruan eraikia, oraindik ere batuketa berritzat jotzen baitzen. Menua ezarrita zegoen, asteko egunaren arabera: ostegunetan oilasko frijitua baratxuri eta saihetsekin, larunbatetan idi-buztana erregosia eta oilasko frijitu gehiago. Bezero asko goiz iritsi ziren, esertzeko ordua baino askoz lehenago, Picon kolpe batez gozatzeko (baina ez bi baino gehiago, Huell Howser bidaia-telebistako aurkezle zenak behin gomendatu zien ikusleei).
Eta orain, zeremoniarik gabe eta kasualitatez, amaitu da.
“Noriega hotela ez da berriro irekiko COVID-19arengatik itxi ondoren” esan zuen ostiralean jatetxeko Facebook-eko orriak. “Eskerrak eman nahi dizkiegu azken 89 urteetan gurekin afaldu duten guztioi”.
Hitz horiek Jonathan Gold-en bihotza hautsiko zuten, Los Angelesen egoitza duen Pulitzer Saria irabazi zuen elikagaien kritikari zenaren bihotza. Noriegaren aldeko estimu-belarriak hemen askotan erreproduzitu dira. Nahikoa da gozatu zuela adieraztea.
Gu gara, orduan, negar egin behar dugunok, jatetxe batean esperientzia jakin bat galtzeagatik ez bada, orduan, hiri honetan zerbait zahar, handi eta bakarra galdu dela konturatzegatik.
Robert Price KGET-TVko kazetaria da.’ Bere zutabea igandeetan agertzen da hemen; Adierazitako iritziak bereak dira. Jar zaitez gurekin harremanetan [email protected] helbidean edo @stubblebuzz Twitter gunean.
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country