1902tik Jerusalemgo Olibondoen Mendian irakur dezakegun «Aita Gurea»

Gaur, duela 118 urte, Jerusalenen plaka bat jarri behar zen, «Aita Gurea»ren testua euskaraz idatzita. Zerbait korapilatu egin zen, baina hamar egun geroago, apirilaren 25ean, jarri egin zuten. Eta handik aurrera han jarraitzen du.

Ezagutzen ez genuen istorio bat da. Hau da, gure herriaren beste historia bat da, blog hau idazteari esker eta horren berri eman zigun irakurleari esker ezagutzen duguna. Gure irakurleekin partekatu nahi dugun istorioa.

Jerusalemgo Olibondoen Mendian, Testamentu Berriaren arabera Jesusek apostoluei Aita Gurea erakutsi zien eta handik Zeruetara igo zen lekuan, Pater Noster eliza aurki dezakegu. Nazareteko Jesusek Kristauen otoitz nagusia ezagutarazi zuen unea eta lekua oroitu eta ohoratzeko egina.

Eliza honek, bere harrien artean munduaren alde honetan bizi izan den eta bizi den historia gatazkatsua, non kulturak eta erlijioak nahastu eta askotan talka egiten duten gordetzen du. IV. mendean eraiki zuten lehen aldiz, bizantziar eliza gisa. Hortik aurrera, suntsiketa- eta berreraikitze-istorio luze bat dago, gaur egun arte, non XIX. mendean eraiki zuten eliza bat aurkitzen baitugu.

Mundu osoko hizkuntza askotan idatzitako perpaus horiek ditu pareten artean kultu-leku honek. 147 hizkuntzatan gutxienez. Eta hementxe heltzen gara blogean honi buruz hitz egitearen arrazoia, hizkuntza horien artean euskara dagoelako.

Historia interesgarria da Aita Gurea pareta horietan nola jarri zuten, 1902ko apirilaren 10etik maiatzaren 10era bitartean Lurralde Santura eta Erromara egindako Euskal Erromesaldia zela eta jarri zen.

Erromesaldiaren antolaketan, eliza horretan euskarazko otoitza duen plaka bat jartzea proposatu zen. Horretarako, herri-talde batera jo zuten, dirua lortzeko eta Lurralde Santura bidaltzeko. Atentzioa deitu digu beti, eman zitekeen gehienezko ekarpena erreal bat edo bost zentimokoa zela. Herritar gehienek egin ditzaketen kopuruak. Zalantzarik gabe, parte-hartzea ahalik eta handiena izan dadin eta dirutza handiko pertsona batek, edo talde txiki batek, plaka honen gastu guztiak bere gain har ez ditzan, ekitaldiaren protagonismoa bereganatuz.

 

Plaka honek, gainera, oso sinbolismo berezia izango zuen. 1902an, Pater Noster elizan, errezu honen 32 hizkuntza-bertsio zeuden. Horrek esan nahi zuen 33 zenbakia euskaraz jarriko zela. Kristau guztientzat sinbolismo sakona du zenbaki horrek, Jesus gurutziltzatzean zuen adina delako.

Gauza asko bizi izan zituen proiektu honek. Guztien artean bi aipa ditzakegu.

Lehenbizikoa, testua nola idatzi behar zen eztabaidatzea. Ezin dugu ahaztu garai hartan euskara ez zegoela normalizatua eta idazteko arau argirik ere ez zegoela. Adibidez, erromesaldia egin eta gutxira, 1902ko irailean, Sabino Aranak eta Resurrección Maria de Azkuek (biak oso aktiboak ziren Aita Gurea nola idatzi behar zen eztabaidatzen) Hendaiako Bateratze Ortografikoaren Kongresuan parte hartu zuten. Anekdota paraleloa denez, biltzar hartatik itzultzean Sabino Aranak Theodore Roosevelt presidente izendatzeagatik zorion-telegrama esatea merezi du, eta New York Timesek jaso zuen.

Proiektu honen beste pasadizoa hurrengoa da. Baldosetan egindako plaka ez zen garaiz iritsi erromesaldian jartzeko, eta 1902ko apirilaren 15ean jartzea aurreikusita zegoen. Horrek, jakina, tristura handia eragin zuen erromesen artean. Azkenean, hilaren 25ean jarri zuten plaka, erromesak Jerusalemetik abiatu zirenean. Harrezkero, elizaren sarrerako atearen eskuinaldean aurkituko dugu.

Beraz, Jerusalem bisitatzen duten erromes eta turistak eliza hau ezagutzera hurbiltzen direnean, sarreran Euskaldunen Historiaren zati hau aurkitzen dute.

Historia hori sakonago ezagutzeko, José Antonio Arana Martijaren artikulua utzi zaituztegu. Sancho el Sabio Fundazioak 2006an argitaratutako 24. zenbakian jaso zuen artikulu hori.

---

JOSÉ ANTONIO ARANA MARTIJA. Sobre el Aita Gurea de Jerusalén.Sancho el Sabio, 24, 2006, 169-191

---

Burualdeko argazkia: Pater Noster Jerusalem eliza, Madelien Knightetik