Itzultzailea: Leire Madariaga
Ethnologue.com web orrialdean hustekabeko berria aurkitu izan dugu, webgune honi buruz aurrerako hitz egin izan dugu beraien Euskararen definizio bakarragatik “Frantzian hitz egiten den gaztelera”. Aurkitutako berri honetan beste hizkuntza bati buruz hitz egiten da, edo hobeto adierazita, hizkuntza mistoa (ezaugarri sintaktiko, fonetiko eta morfologikoak hizkuntza batetik hartuak eta lexikoa beste batetik, gramatika estruktura bakarra izan gabe), euskara eta romani-aren artean sortua, hau beste izen batzuen artean Erromintxela moduan da ezaguna. Ahaztu baino lehen, webgune honek berriro egiten du akats bera, baina kasu honetan Euskaldunen Herrialdeko hizkuntza bat Frantzes moduan adieraziz.
Erromintxela hizkuntzaren izatearen kuriositateak, zeinek gaur egun Euskadi zehar 1.000 hiztun dituenak, orain dela 5 hamarkada baino gehiagotik ijitoek Euskadin mantentzen duten presentzia eta errotzea hobeto ezagutzera eta ulertzera eraman gaitu. Era berean, arauetatik irtetzen diren minorien kontra gizarteak egiten duten jarraiketa eta gizarteak hauengan duen gorroto itsua gogorarazteko ere erabilgarri izan zaigu.
Auñamendi Entziklopediak Ijitoen presentzia Euskaldunen Herrian eta hauek jasan izandako jarraiketa gogorra-ren artikulu zabala eskeintzen du. Era berean, gauza bereziak ere eskeintzen dizkigu, zeintzuk azpimarratuak ez badiren inor ez den konturatzen, Carmen de Mérimée-ren protagonisten euskal jatorria adibidez (Carmen Etxalarrekoa zer eta Jose Lizarrabengoa Elizondokoa).
Adibide moduan, Etzauzeko kondearen eta Iturbide ijitoaren arteko hurrengo elkarrizketa erreproduzituko dugu, Florencio Idioatek glosatua. Elkarrizketa Baztan mendien ekialdean XVI. hamarkadaren amaieran egindako lapurketei buruz da. Gainera, ijitoek XVI. Hamarkadan erabiltzen zuten euskararen erreferentzia biltzen du:
“Honek (Etzauz) parte bien arteko alde adiskidetsuaren rola izaten zuen, eta asko eztabaidatu eta zuhurrak izan eta gero, akordio batera heltzen ziren. Normalean, Bizkondeak Ustariz hitz hauekin edo antzekoekin interpelatzen zuen= “Cerdioc hic Uztariz? Ordituc” (Zer diok Uztariz? Hor dituk). Interpelatuak, gorritasunik gabe honela erantzuten zuen, Garzaineko Juan de Adalorren moduan:-“Vay eguiada amendira” (Bai, egia da, hemen dira):-Eguiada rrelaco gauza baxuez guc ecarri guinduncen” (Egia da, horrelako gauza batzuk guk ekarri ginduezan).”
Xelebrekeria moduan, hizkuntza misto honi buruzko informazio zabalena Wikipedian aurkitu izan dugu, ingelesez!, honetan hizkuntzaren fonetiko, jatorria, historia aztertzen da. Gainera hiztunei buruzko eta hauek euskal kulturan eta gizartean egindako integrazioari buruzko informazioa aurkitu daiteke:
The Erromintxela arrived in the Basque Country in the15th century speaking Kalderash Romani. They integrated much more deeply into Basque society than other Romani groups. In the process, they acquired the Basque language and adopted aspects of Basque culture such as increased rights of women and important traditions such as bertsolaritza (extemporaneous poetic song) and pelota (the national Basque ballgame.
(Erromintxelak Euskal Herrira XVI.hamarkadan heldu ziren, Kalderash Romani hitz egiten. Hauek, beste romani talde batzuk baino hobeto integratzen dira euskal kulturan. Prozesuan, euskara hartu dute eta euskal kulturako aspektu batzuk bereganatu dituzte, adibidez, emakumeen eskubideen zabalketa edota tradizio garrantzitsuak, bertsolaritza moduan –inprobisatu beharreko abesti poetikoa- eta eskupilota –euskal pilota nazio-kirola-)
Hizkuntza hau galtzeko sorian dagoela ere dio informazio honek, 1.000 hiztun baino gutxiago ditu gaur egun Pirinioetako alde bietan zabalduak.
Wikipedian aurkitu dezakezun Erromintxela hitzari dagokion gaztelerazko artikulua laburragoa da eta informazio gutxiago eskeintzen du.
Ethnologue.com webgunean aurkitu dugun artikuluaren erreferentzia uzten dizuegu; Auñamendia Entziklopediaren artikulua, Wikipediak ingelesez eskeintzen duen artikulu bikaina eta hizkuntza honetan dagoen abesti baten erreferentzia ere.
Abestiaren bideoa, eta George Henry Borrow gizonaren garrantziaren azalpena hizkuntza honen hausnarketan ekarpen bat da, Iñaki Berazategirena, beti bezala bikaina.
Ethnologue – 2013 – USA
Erromintxela
A language of France
(Jarraitzen du)
Enciclopedia Auñamendi – Euskadi
Gitanos
Orígenes. Poco se sabe sobre los orígenes de este pueblo, en parte aún no asentado de forma estable y dotado de características diferenciadas propias, al que se supone llegado de la India apareciendo en Europa a comienzos del siglo XV. El hecho de que casi todas las lenguas europeas registren una voz derivada del vocablo egipto para designar a los miembros de este pueblo sirvió de sustentáculo a la teoría que los hacía proceder de tal país africano, aunque la existencia de variantes tales como húngaro, zíngaro o bohemio denoten otra posible adscripción geográfica, por otra parte difícil, como todas, de demostrar. El euskara registra la voz ijito pero también buhame, predominando la primera en la zona meridional y la otra en el N. de los Pirineos. Los primeros asentamientos de estos nómadas tienen lugar en las zonas fronterizas de los reinos que compondrán las monarquías francesa y española: Aragón, Castilla o Aquitania.
(Jarraitzen du) (Itzulpen automatikoa)
—————————
Wikipedia – Inglés
Erromintxela language
Erromintxela (Basque pronunciation: [eromintʃela] is the distinctive language of a group of Roma living in the Basque Country, who also go by the name Erromintxela. It is sometimes called Basque Caló[2] or Errumantxela [3] in English language; caló vasco, romaní vasco, or errominchela in Spanish language; and euskado-rromani[4] or euskado-romani[5] in French. Although detailed accounts of the language date to the end of the 19th century, linguistic research only began in the 1990s.
(Jarraitzen du) (English)
Ruaille-Buaille (Rula-Bula): “KAMA GOLI” (2011) . Canción en Erromintxela
Last Updated on Api 9, 2022 by About Basque Country
