Oscar Álvarez-Gila Historiako doktorea eta EHUko Amerikako Historiako irakaslea eta UPV/EHUko, Euskal Herriko, Europako eta Amerikako ikerketa sendotuko taldeko kidea: Lotura eta Erlazio Atlantikoak, behin baino gehiagotan aipatu da gure webgunean. Peruko euskal Pasionisten presentzia aztertzeko egin duen lan handiaren ondorioz etorri da, edo XX. mendearen lehen urteetan euskal diasporak, eta bereziki Argentinak, euskal sinbolo nazionalak finkatzeko prozesuan izan zuen zeregin nagusia azaltzen digun artikuluaren ondorioz.
Gaur, gure blogaren protagonista da berriro, Amerikanian, Revista de Estudios Latinoamericano aldizkarian argitaratutako artikulu baten bidez. Artikulu horren sinopsiaren hitz berak erabiliz, «1990eko hamarkadaren hasieratik egindako ekimenen sailkapena eta kronologia ezarri nahi da, euskal diasporari buruzko dokumentu-ondarea aurkitzeko, kontserbatzeko eta zabaltzeko, eta, bereziki, XIX. mendearen erdialdetik aurrera migrazio handien inguruan sortutakoarena. Horren ebidentzia nagusietako bat era guztietako elkarteen sarea sortzea da, ondare materiala eta dokumentala utzi dutena, aurkitzen zaila eta kontserbazio okerragokoa. Euskal Herrian bertan eta diasporan hainbat eragile politiko, kultural eta sozialek abiarazitako ekintzei heltzen die lanak. Ekintza horiek 2019an amaitu ziren, Euskal Diasporaren Artxiboa inauguratuz, eta ekimen horrek ondare hori ezagutzeko, ikertzeko eta zabaltzeko eskaintzen dituen aukerei».
Diasporako euskaldunen historia gure nazioaren historiaren zati bat da, funtsezkoa. Batez ere, lehenengo euskaldunak Amerikara iristearekin hasten den garaitik. Garai horretatik gaur egun arte planeta osoan zehar euskaldun horien lana, ekintza eta antolaketa biltzen dira.
Gure komunitate txiki nazionaleko kideen aztarna oso adierazgarria da munduan zehar. Aztarna horrek, gainera, komunitate-kutsu handia du. Amerika kolonialeko lehen ermandade eta kofradiak sortu zirenetik, euskaldunek antolakuntza-jarduera bizia izan dute, elkarri laguntzera bideratuta. Helburu horiek, XIX. mendearen azken herenetik aurrera zabaltzen joan dira, orain Euskaletxeak edo Euskal Etxeak izenez ezagutzen duguna sortuz; izan ere, gainera, jatorrizko aberriaren interesak onartzen hasi ziren, foruak indargabetu ondoren (Buenos Aireseko Laurak Bat bezala). XX. mendearen amaieran euskal mugimendu nazionalistaren sorrera, indartsu iritsi zen munduko euskal komunitate honetara, eta matxinatu frankisten garaipenaren ondoren, erbesteratuak, batez ere Amerikara, iritsi zirenean, zeregin politiko hori indartzen eta aldarrikapen nazionalen alde egiten lagundu zitzaien.
Jarduera horrek guztiak aparteko balioa duen arrastoa utzi du, gorde eta ezagutarazi behar dena. Zoritxarrez, Espainiako Erresumaren eta Frantziako Errepublikaren errealitate politikoak euskaldunei lan hori egiteko gaitasuna eta aukera izatea galarazi egin die, gure erakundeetatik.
Joan den mendeko 80ko hamarkadatik aurrera, Penintsulako euskal lurraldean gure erakunde tradizional batzuk berreskuratuz eta Euskal Herriko sei/zazpi lurraldeetatik hiru biltzen dituen Eusko Jaurlaritza ezarriz soilik izan da gai zeregin horri aurre egiteko. Lurralde horietako erakundeak dira, Euskal Autonomia Erkidegoa osatzen dutenak, beren politiken helburu gisa diasporarekin planteatzen direnak, mundu osoko euskal komunitate guztiekin, jatorrizko euskal lurraldea kontuan hartu gabe.
Bidea luzea eta konplexua izan da. Ez dira ahaztu behar hiru lurralde horiek osatzen dituen euskal gizarteak aurre egin behar izan dien erronka asko eta gogorrak. Horrek guztiak prozesu motel bat sortu du, eta badirudi, guztiok espero dugu, Euskal Diasporako Artxibo honetan bere norabidea aurkitu duela, eta dagoeneko funts garrantzitsuak iristen ari zaizkiola.
Lana gogorra da, baina ezinbestekoa. Ziur gaude dokumental-altxorrak galdu egin direla gure «Euskaldunek munduan zehar» egindako bide luzean, eta beste batzuk desagertzeko arriskuan daudela. Unea da.
Americanía – 2020/12 – España
Una memoria diasporizada
Iniciativas por la recuperación, conservación y difusión del patrimonio documental y la memoria histórica de la diáspora
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
PDF-a deskargatu
Last Updated on Urt 24, 2021 by About Basque Country