The Economist astekariak, bere edizio inprimatu eta digitalean, Espainiako Erresumako Gobernuak onartu berri duen «gutxieneko bizi diru-sarrerari» buruzko informazioa argitaratu du. Bertan, Espainiako ekonomiaren egoera ekonomikoaren eta pobreziaren atarian dagoen pertsona-kopuruaren hazkundearen «argazkia» egiten du. Artikulu horretan Gizarte Segurantzako ministroaren, José Luis Escriváren adierazpenak jasotzen dira, gizarte-babeseko sistema berriaren «arkitekto» deitzen diotena.
Ezer baino lehen argi gera dadila, hartzen diren neurri guztien aldeko erradikalak garela, hainbat arrazoirengatik miserian eta gizarte-bazterketan erortzen den jendea egon ez dadin. Gizarte zuzen eta duinak beharrezko baliabideak eskaini behar ditu, herritarrek gizarte-bazterketa hori saihesteko beharrezko hezkuntza, osasuna, segurtasuna eta gizarte-babesa izan ditzaten. Era berean, azken horretan diharduten «euro» guztiak errentagarriak izango direla bermatu behar du eta haiek jasotzen dituzten pertsonak autonomoak eta libreak izaten jarraitzea bermatuko dutela. Pobrezia edo laguntza eta diru-laguntzekiko etengabeko mendekotasuna, gizabanako gisa askatasuna galtzeko modu desberdinak izan daitezkeelako.
Eskubide sozial eta politikoez gozatzea eta lan duin batekin nork bere burua aski izatea da demokrazian bizi garen bermerik onena. Gauza bera da, estropezu egiten badugu atzean utziko ez gaituztela jakitea. Horregatik, Escrivá ministroa zoriondu nahi dugu espainiarrentzat hain sakona den erabaki horren buru izatea lortu duelako.
Hau esan ondoren, ministroaren adierazpenekiko harridura adierazi behar dugu. Zehazki, ondoko lerroaldean aipatzen direnak:
Until now social assistance has been the purview of the regions, and varies greatly. The rich Basque country is generous; poor Andalucía is not. “Something that was designed to reduce inequality had the opposite effect,” says Mr Escrivá. The regions will now be free to redirect their spending. The new scheme has innovative features. To identify those eligible the government is enlisting the help of ngos as well as town halls. To provide incentives, the payment will be tapered if earned income increases.
(Orain arte, gizarte-laguntza eskualdeen eskumena izan da, eta oso ezberdina da. Euskal Herri aberatsa eskuzabala da; Andaluzia pobrea ez da. “Ezberdintasuna murrizteko diseinatu zen zerbaitek kontrako eragina izan zuen”, dio Escrivá jaunak. Orain, eskualdeek beren gastuak birbideratzeko askatasuna izango dute. Eskema berriak ezaugarri berritzaileak ditu. Hautagaiak identifikatzeko, gobernuak GKEen eta udalen laguntza eskatzen du. Pizgarriak emateko, lanaren diru-sarrera handitzen bada, ordainketa murriztuko da.)
Komatxo artean ez dagoen guztia hitzez hitz Escrivá jaunari ezin zaiola esleitu uste dugu. Autonomia Erkidegoei (CA) buruz hitz egiteko «eskualde» terminoaren erabilera adibidez. Espainiako Konstituzioak berak, 2. artikuluan «hura osatzen duten nazionalitate eta eskualdeen autonomia-eskubidea aitortzen eta bermatzen duela» ahaztuz. Guri dagokigunez, ez Euskal Autonomia Erkidegoa (EAE), ez Nafarroako Foru Erkidegoa (NFK) ezin dira eskualde gisa kalifikatu (eta ez dira behar).
Baina hori «gosegarria» baino ez da. Gaiaren muina honako hau da: «ezberdintasuna murrizteko diseinatu zen zerbaitek kontrako eragina izan zuen», gizarte-laguntza CAren esku jartzeari dagokionez.
Ez Ministro jauna. Ez. Ezberdintasuna ez da eskumen hori CAen esku egoteagatik. Ezberdintasun hori, Espainiako Gobernuak Erregimen Komuneko CA (denak EAE eta NFZ izan ezik) gutxi finantzatzearen ondorioz gertatu da. Gainera, horietako batzuek ez dute kontu-sail horretan baliabideak jartzeko interesik.
Gizarte-arretako ezberdintasuna ez da «aberatsen eta pobreen» kontua.
Ezberdintasun horien gakoa oso bestelakoa da: Espainiako Erresumak Lurralde Historikoak (edo Foru Lurraldeak) ditu barruan.
1. Xedapen Gehigarrirako dituen horiek:
«Konstituzioak foru-lurraldeen eskubide historikoak babesten eta errespetatzen ditu.
Foru araubide horren eguneratze orokorra, hala badagokio, Konstituzioaren eta Autonomia Estatutuen esparruan eginen da.».
Eta Xedapen Indargabetzailearen 2. puntuak xede dituenei:
«Indarraldiren bat izan dezakeen bitartean, behin betiko indargabetutzat jotzen da 1839ko urriaren 25eko Legea, Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko probintziei eran ahal dien neurrian.
Era berean, behin betiko indargabetutzat jotzen da 1876ko uztailaren 21eko Legea».
Foru-lurralde horiek ogasun propioak dituzte. Izan ere, ez dezagun ahaztu Espainiako Erresuman 5 ogasun daudela. Foru Lurraldeetakoak (Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa) eta Erregimen Erkideko Lurraldekoak, Estatuko gainerako lurraldeetan zergak biltzeaz arduratzen direnak.
Horri esker, Estatuko Ogasunaren transferentzien mende egon gabe, NFEk eta EAEk beren gastu publikoko politikak defini ditzakete. Gainera, noski, gastu komunengatik edo transferitu gabeko eskumenengatik Estatuari egin beharreko ekarpenei aurre egin behar die. (Artikulu honetan azalpen zabalagoa dago).
Gertatu dena da EAEko eta NFEko gizarte-politikek beste leku batzuetan ez daudela edo, hala badagokio, beste autonomia-erkidego batzuek ezin dituztela behar horiek bete agerian utzi dute, Espainiako Gobernuak hainbat hamarkadatan kondenatu dituen finantzazio-urriagatik. Gure ustez, kontrol politikoaren eta itotze ekonomikoaren maniobra argia da. Hori ez dute euskaldunekin inoiz egin, haien baliabideak ez baitaude Espainiako Erresumako Ogasuneko kutxen mende.
Ez da onartuko 26.440 euroko per capita errenta duen estatu bat orain arte arazo horri eraginkortasunez aurre egiteko gai izan ez izana, edo borondaterik izan ez izana. Behar horiei erantzun ezin izan dieten Autonomia Erkidegoen «pobrezia» baliabide-gabezia baten ondorioa da, legegileek eta Espainiako Gobernuak irtenbide bat antolatzeko eta Gobernuari beharrezko baliabideak emateko borondaterik ez dutelako. Gobernuen lehentasunak beren aurrekontuetan islatzen dira, eta Espainiako Gobernuak Erregimen Komuneko Autonomia Erkidegoekin dituen harremanen kasuan, horiek finantzatzeko sistemaren akordioetan.
Aspalditik egin al zitekeen? Bai. Horrek frogatzen duenez, sarrera- eta gastu-politikei buruzko erabakiak hartzeko gaitasuna zuten legegileek egin nahi izan zuten tokian egin zuten. Eta batez ere, Espainiako Erresumako gobernu batek egin nahi izan duenean egin dela frogatzen du. Orain arte Araubide Erkideko Lurraldeko herritarrentzat horrelakorik egon ez izana borondate ezagatik izan da, ez baliabiderik ezagatik.
Poztu egin behar dugu azkenean erabaki hori hartu izanaz, historikoa iruditzen zaigulako. Baina ezin esan daiteke erabakia Araubide Komuneko Autonomia Erkidegoen ezgaitasuna edo ezgaitasuna konpontzeko hartu dela. Arrazoi nagusia izan da Espainiako Gobernuak ez duela gai horretan beharrezko baliabideak erabiltzeko borondaterik izan.
Hori bai, Espainiako Gobernuak euskaldunei gizarte-estaldurako egitura kopiatzea albiste handia dela onartu behar da, herritarren onurarako izango baita.
The Economist – 2020/06/06 – Britainia Handia
Spain’s embattled government proposes a new anti-poverty scheme
In working-class southern Madrid there are queues for food at community centres and parish soup kitchens. Caritas, a Catholic charity, reports a surge in demand for its help. Covid-19 has exposed holes in Spain’s welfare state, just as the slump after 2008 did. This time, though, the government is trying to plug the gaps. Some of the aid is temporary: almost 4m furloughed workers have been getting 70% of their wages paid by the state, which has also made emergency payments to 1.2m self-employed people.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
