Itzultzailea: Leire Madariaga
Amaia Gabantxo bermiotar emakumea da (ni, Leire Madariaga bezala, blog honetako euskara edizioaren arduraduna). Honek definizio absolutu bezala balio beharko luke. Baina gainera, euskara eta ingelesa arteko itzultzaile (direkzio bietan), irakaslea AEBn, flamenko abeslaria, artista…eta hainbat gauza gehiago. Hainbat alditan hitz egin dugu berataz, eta hala ere, bera eta munduan zehar euskal kultura zabaltzeko egiten duen lanaz gehiago hitz egin genezakeen.
«Heldu ez ginen» kasu horietako bat, 2019ko udaberrian izan zen, Amaiak, Jenny Holzerrekin Bilbao Guggenheimen egindako kolaborazioan, azken honen lanaren atzerako begiradan. Geroago, Holzerrek, bere buruan hogei urte baino gehiagoz izandako ideia izan zela adierazi zion Amaiari: euskal poesia jatorrizko hizkuntzan eta ingelerara itzulia Bilboko Guggenheim Museoko fatxadan proiektatzea.
Oraingoan, Izidora Angelek Proyecto Plume webgunean argitarartutako artikulu bikainari esker gabezia hau konpentsatu dezakegu. Honetan, Amaia Gabantxoren profila eskeintzen digu, giza ezaugarriekin eta honen lana eta hau gidatzen duten ardatzei buruzko erreflexioekin batera.
Euskaldunontzat, gure hizkuntzak munduan lekutxo bat izateak esan nahi duena azaltzea, zaila da. Eta era berean, XIX.amaierarako honen amaiera adierazten zuten zoritxar-igorleen buru entregatu eta ahituetan inoiz imajinatu ez duten zedarriak lortzen doala eta lekutxo hori gero eta finkatuago dagoela.
Azaltzen zaila da, baina era berean, bihotzetik eta esperientziatik adierazten bada, oso erraza da. Gabantxoren amak, Holzerren muntaia ikustean egin zuen bezala:
Es muy difícil de explicar, pero también es muy fácil si se habla desde la experiencia y el corazón. Como hizo la ama de Gabantxo el día que vio el montaje de Holzer:“No puedes ni imaginar lo que esto significa para mi generación, ver el euskera proyectado, después de todo lo que pasamos durante el dictadura, cuando estaba prohibido usarlo, hablarlo, escribirlo“. (“Ezin duzu imajinatu nire belaunaldiarentzat honek esan nahi duena, diktadura garaian pasatu genuena eta gero, non euskala erabiltzea, idaztea eta hitz egitea debekatuta zegoen garai hori eta gero, euskara hemen proiektatua ikustea”)
Amaia, gure hizkuntza garatzen joatearen arduradunetako eta engranaje garrantzitsu horietako bat da. Unibertsitatetik, errespetutik, jakintasunetik, ulertzetik eta konbentzimendu bikoitzetik egiten du: munduan ez da euskara bezain hizkuntza garrantzitsurik, baina era berean, ez dago hau baino garrantzitsua ez denik.
Hau da, euskara, erabilgarria eta duina ez zela eta hare gehiago, «modernitate» hizkuntza izateko gai ez zela eta guzti honengatik desagertu behar zen hizkuntza zela erabaki zutenek uste zutenaren kontra. Gaur egun, «gabantxo» askorengatik, hau faltsua dela dakigu.
Eskerrik asko.
Proyecto Plume – 2019/9/12 – AEB
Amaia Gabantxo: Word Warrior
With over two dozen literary translations in print, Amaia Gabantxo is the first and most prolific translator of Basque literature into English. Her immense literary contributions have been awarded with multiple accolades including the Etxepare-Laboral Kutxa Prize for Basque literature. In English, her book-length translations include Twist by Harkaitz Cano (Archipelago, 2018), A Glass Eye by Miren Agur Meabe (Parthian, 2019) and Unai Elorriaga‘s new novel, Last Year’s Bones (Archipelago, 2020). In this intimate profile by fellow translator Izidora Angel for Project Plume, Gabantxo discusses her artistic journey towards re-empowering the ancient, mysterious and still-vulnerable Basque tongue, and her mission to translate more Basque women writers.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
