Ikuspuntuak: Arantzazuko Gure Amaren Santutegia. Agindutakoa betea (bideoak eta argazkiak)

Itzultzailea: Leire Madariaga

Arantzazuko gure Amaren Santutegia bisitatzera igo gara. Arrazoi ezberdinengatik egin dugu bisita hau eta guztiak garrantzitsuak.

Arantzazuko Santutegia from Eusko Ikaskuntza on Vimeo.

Lehen arrazoia eta garrantzitsuena, gure ustetan euskaldunok gure herrialdeko txoko ezberdinak noizen behin bisitatu beharko genukeelako da, gure herriaren sustraiekiko kontaktua ez galtzeko: Gernika, Arantzazu, Baigorri, San Miguel de Aralar, Laguardia, Valderejo, Pozalagua, Santiñamiñe, Sara, Maule, Bardenak, Zugarramurdi, Donibane Garazi…..gure herrialdearen sustraiak sakonagoak diren lekuak, edota hartu gaituen lurraren energia indartsuagoa den lekua.

Zalantza gabe, Arantzazu hauetariko leku bat da. Heldu baino lehen nabaritzen da. Belaunaldi ezberdinek ez dute Birjin honen deituran erlijiosotasuna bakarrik ikusi, identitatea ere aurkitu izan dute.

Era honetan uler dezakegu, Gaztelako Erregearen Amerikako jabetzaren pean kokatutako euskaldunek Arantzazuko Birjinaren babesaren pean kokatu zituzten kofradia eta anaitasunak, mendeetan zehar kontinente hartako “baskongada nazioko kideak” hartu, batu eta babestu zituztenak. Baina honi buruz, gure arrazoietako bat, beranduago hitz egingo dugu.

Guretzat, Arantzazu, euskaldunen eta bere herriaren ispiritua pertsonifikatzen duen leku bat da.

Heltzeko leku zaila da, gutxi gora behera, euskaldunon izaeraren araberako, aldapekin, bihurguneak, pasu meharrak…besteek gu ezagutzeko zailtasunaren araberakoa.

Bertara heldu bezain pronto zera pentsatzen dugu: ingurune liluragarria, txoko polita, ezaugarri interesgarriekin eta nabarmentzekoak, eta esfortsu guztiak merezi du. Euskaldunon hasierako erresistentzia apurtu eta ezagutzen hasi bezain laister pentsatzen dutenen arabera.

Eraikin txiki baten moduan aurkezten den honetan sartzean, Europa betetzen duten katedral eta eleizekin konparatuz ez hain harrigarri edota xumeagoa, horma horien atzean liluragarritasun, historia, kultura, energia eta sentimendu gehiago daudela deskubritzen duzu.

Brigina baten tailua hartzen duen eleizak, bitxi gabe, oinariz Kripta duenak, mendi baten atzean izkutatzen den eleiza baino gehiago deskubritzen dio bisitariari (euskaldunok betidatik izan dutelako mendiak baselizez betetzeko ideia arraroa). Gauza berdina gertatzen zaio euskaldunak ezagutzen dituenari. Edota hauen kultura, izaera, tradizioak….ezagutzea erabakitzen duenari. Bitxi bat dagoela deskubritzen dute, Herriaren alde sakonenean gordetako altxor gorde bat dagoela deskubritzen dute, era berean kontzerbatu eta eboluzionatu dena milaka urtetan zehar.

Azkenin, Arantzazu mihakatuz, heldu bezain pronto ikusitako eliza hori, eraikin handiago bati oinarri bezala laguntzen dion elementu garrantzitsu bat dela eta santutegiaren mendeen ondorioa. Basilika hau, euskal mendi horietan mendeetan zehar galdurik mantendu den magnetismoa, eragina eta proiekzioa azaltzen duen eraikinaren elementu zentrala da, munduan zehar zabaltzen dena. Herri txiki honen eragina munduan zehar zabaltzen den bezala. Maitasunez eta interesez ikusten dutenentzat, Euskal Herri txiki honen irudi xumearen azpian dagoen guztia deskubritzea harritzen jarraitzen dielako.

Arantzazu bisitatzeko beste arrazoi bat, diktadura frankistaren garaian, sortutako boterei aurre egin eta abangoardia sortu zuten euskal artisten belaunaldiaren ispirituaren parte handi bat gordetzen dutelako bere hormek. Historiak adierazi du arrazoia nork duen eta gure historiaren parte izatera sartu direnak meritu propioengandik. Guzti honi ingurunea, Urbiko Zelaietararteko ibilaldia, gastronomia…gehitu behar diogu.

Arrazoi guzti hauek nahikoak ziren Arantzazu ikusi, disfrutatu eta leku berezi batean geundela sentitzeko. Betiko moduan, “Ikuspuntua” atala zuzentzen dugun lekuari buruzko informazioa biltzen duten webguneak partekatzen ditugu, eta gure bisitaren bideoak eta argazkiak partekatzen ditugu.

Gu, guzti honetaz disfrutatuz gain, promesa bat betetzera joan ginen. Beti esan izan dugu Amerikako euskaldunen antolakuntza gaitasunak, kolonizazioaren garaian, beti liluratu gaituela. Lima, Potosi, Santiago de Chile, Mexiko Hiria…euskadunek anaitasunak eta kofradiak sortu izan dituzten lekuak dira. Guzti horiek Gure Arantzazuko Gure Amaren izenaren pean eta bertara hurbildu ziren frantziskotar euskaldunen eraginarekin.

Guzti hauetatik zaharrena, 1612an sortutako Limako Anaitasuna da, eta orain dela gutxi deskubritu zen honek izkutatzen zuen altxor txiki bat: Arantzazuko Ama Birjinari zuzendutako eta Liman bizi ziren euskaldun horiek idatzitako bederatziurrena. Iñaki Bazan eta Isabel Barraxa, limatar eta mexikar familiko kideak eta beraien herriaetako anaitasunetara lotuak, 5 mendeetako “zirkulua ixten” lagundu zuten eta euskarara itzultzen lagundu zuten.

Mesede bat eskatu ziguten: beraien ezkontzako urteurrenarekin bat etorriz, zirkulu hori ixteko, Euskarara itzulitako bederatziurren horren kopia bat Arantzazura eramatea, guztia hasi zen lekuan, XVII.mendean Limako euskaldunek idatzitako eta otoiztutako euskal bertsioa aurkezteko. Hori egitera konprometitu ginen eta hori egin genuen orain dela egun gutxi.