Jorge Paredes Laos, El Comercio perutar egunkarian, Marin de Muruaren bizitza eta lanari buruzko artikulu oso intersgarria argitaratu du. Apaiz mertzenario zenez, Gaztelako erregearen kolonia ameriketarretan eta bereziki Peru Erreinuan urte asko apaiz doktrinatzaile bezala bizi izan zen gipuzkoarra.
Martin de Muruaren Peruko Historiaren Irudiak (Digital image courtesy of the Getty´s Open Content Program)
Lurralde hartan egon zen bitartean, bertoko hizkuntzak ikasi zituen, bere misio ebanjelizatzaile betetzeko funtsezkoa; apaiz bezalako postua izateko negozio desegokiak egin zituen; eta “Historia General del Perú. Origen y descendencia de los incas, donde se trata, así de las guerras civiles incas, como de la entrada d los españoles” (“Peruko Historia Generala. Inken jatorria eta ondorengoak, Inken gerra zibilei buruz eta baita espainiarren etorrerari buruzko hitz egiten den lekua”) idatzi zuen. Era horretan deitu zen, hainbat bertsio ondoren, 1616an Madrilera inprimatzeko agintea eman zuen kronika.
Lana, hiru liburuz eta 122 irudiz osoturik dago. XVI. hamarkadaren amaieratik, definitiboa izan arte, hainbat bertsio izan zituen. Annalyda Avarez-Calderonek bere artikuluan “La crónica de Fray Martin de Murua: mentiras y legados de un mercedario vasco en los Andes” (“Fray Martin de Muruaren kontakizuna: euskal mertzenario baten gezurrak eta legatuak Andesetan”) kontatzen digun bezala, 2007an Andina Aldizkarian argitaratua.
Biltzen dugun artikuluaren autoreak, Jorge Paredes Laosek, beste euskaldun baten liburua aipatzen digu, Martin de Muruaren bizitza ezagutzeko; Franciszo Borja de Aguinagalde historiatzailearena, 2017an argitaratua eta XVI. hamarkadako liburuen izenburuen estilodun izenburuarekn, “Un misterio resuelto. El autor de la Historia general del Perú, Fray Martin de Murúa (1566?-1615) de Eskoriatza” (“Misterio ebatzia. Peruko Historia Generalaren autorea, Fray Martin de Murua (1566?-1615), Eskoriatzakoa”).
Harrigarria iruditzen zaigu, gaur egun 30 urteko pertsona bat “gazte” bezala aipatzen den denboran, XVI-XVII.hamarkadetan, 50 urte baino gutxiago bizi izan zituen pertsona baten bidaiak, ekintzak eta lanak ikustea. Era berean, “euskalduna” Peruko Historian agertze jarraiak ere harritzen gaitu, konkistaren hasieratik, eta hori dela eta, gaur egun ezagutzen dugun Peruko Errepublikaren sorkuntza. Era bikainean adierazten den presentzia, 1612an Limako Gure Arantzazu Amaren Bankongadoen Anaitasun Ezaguna sorkuntzan, hau da, Limako fundazioa eta 80 urte geroago. “Pruko Erregeen Hirian bizi diren zaldun kapareek, Bizkaiako Jaurerriko eta Gipuzkoako probintziako jatorridunak, eta hauen ondorengoak, eta Arabako Probintziako, Nafarroako Erreinuko eta Mendiko kostaren lau hiribilduen jatorriduna…Hiri honetako San Frantzisko Eleizan, Kristo Jaunak eta Gure Arantzazu Amak izena duten kaperan”.
El Comerciok argitaratutako artikuluaren erreferentzia uzten dizuegu eta Francisco Borja de Aguinagalderen liburua lortzeko PDFaren esteka.
El Comercio – 2/1/2018 – Perú
Un misterio llamado Martín de Murúa
Su vida estaba cubierta por un velo de misterio. Se sabía que había nacido en algún lugar del País Vasco, y que un día de 1580 apareció en el Cusco convertido en mercedario. Ya entonces había conocido al cronista indígena Guamán Poma de Ayala, a quien había contratado como ayudante para emprender juntos la tarea de contar la verdadera historia de los incas.
Murua Kodexaren lanatik hartua: Fray Martin de Murua mesedetari apaizaren hitzetan Peruko errege inken Historia eta genealogía: Galvin kodexa (2004 [1590]). Pertsonaiaren besoan zera irakur daiteke: “Villa Oma” eta berdinaren izterrean: “Ingaren apezpiku handia”; biek pertsonaiaren estatu handia adierazten dute, zein ilargi erdiaren forma duen diadema batengatik indartua izango den, besosko edo “chipana”, aginte bastoia eta kokotseko apaindura (iturria)
![Murua Kodexaren lanatik hartua: Fray Martin de Murua mesedetari apaizaren hitzetan Peruko errege inken Historia eta genealogía: Galvin kodexa (2004 [1590]). Pertsonaiaren besoan zera irakur daiteke: “Villa Oma” eta berdinaren izterrean: “Ingaren apezpiku handia”; biek pertsonaiaren estatu handia adierazten dute, zein ilargi erdiaren forma duen diadema batengatik indartua izango den, besosko edo “chipana”, aginte bastoia eta kokotseko apaindura (iturria)](https://i0.wp.com/aboutbasquecountry.eus/wp-content/uploads/2018/01/historia-general-del-piru-martin-de-murua.jpg?ssl=1)