Fededunentzat eta fedegabeentzat. Izenburu honekin adierazi nahi duguna zera da, Leon Griecoren gaitik hartua, gure Gizateria inoiz ez galtzea espero dugu, eta une egokietan gure printzipioak hitz eta adierazpen hutsetatik haratago doazela jakiteko gai izatea.
Duela pare bat aste sarrera bat idatzi genuen: LOS VASCOS UN EJEMPLO DE REFUGIADOS ACOGIDOS. ESPERAMOS QUE TAMBIÉN DE EUROPEOS SOLIDARIOS Europako errefuxiatu-krisian euskal gizarteak izan behar duen rolari buruzko gure iritzia ematen dugu honetan. Horretarako, atzera begiratzen genuen eta 1937an gertatutakoa eta orain gertatzen dena konparatzen genuen. Ondorio hau atera genuen: arazo eta gizaki berberak genituen aurrean.
Gaur blog honetako zuzendariak artikulu bat argitaratu du Deian. Hausnarketa hori argitaratu ondoren euskal egunkariak eskatu zuen artikulua. Ez gara gure gogoetak “pertsonalizatzearen eta izendatzearen” aldekoak, baina uste izan dugu gaiaren larritasunak ohikoa ez den jarrera eskatzen zuela.
Badakigu norbaitek nahikoa egiten dela, edo gehiegi egiten dela esango duela. Gu ez gara hori neurtzeko gai. Ez dugu hori jakiten lagunduko digun eskala edo erregelarik. Hainbeste gizaki bidegabekeria hori jasaten ikusteak sortzen digun larritasuna besterik ez dugu, beste aldera begiratzen edo ateak ixten dizkiegu bitartean.
Eta honek eraman digu “Euskaldunen Historiak” bilduman argitaratu den artikulua idazteko erabakia hartzera. Haurrak gureak zirenean. Artikulu honen amaieran jasotzen dugu.
Idazten ari zela, abesti hau entzuten zen, abesti bat baino askoz gehiago. Ereserkia, otoitza, eta printzipioen adierazpena da.
Sólo le pido a Dios (Leon Gieco)
Sólo le pido a Dios
Que el dolor no me sea indiferente
Que la reseca muerte no me encuentre
Vacía y sola sin haber hecho lo suficiente
Sólo le pido a Dios
Que lo injusto no me sea indiferente
Que no me abofeteen la otra mejilla
Después que una garra me arañó esta suerte
Sólo le pido a Dios
Que la guerra no me sea indiferente
Es un monstruo grande y pisa fuerte
Toda la pobre inocencia de la gente
Es un monstruo grande y pisa fuerte
Toda la pobre inocencia de la gente
Sólo le pido a Dios
Que el engaño no me sea indiferente
Si un traidor puede más que unos cuantos
Que esos cuantos no lo olviden fácilmente
Sólo le pido a Dios
Que el futuro no me sea indiferente
Desahuciado está el que tiene que marchar
A vivir una cultura diferente
Sólo le pido a Dios
Que la guerra no me sea indiferente
Es un monstruo grande y pisa fuerte
Toda la pobre inocencia de la gente
Es un monstruo grande y pisa fuerte
Toda la pobre inocencia de la gente
Deia – 2015/9/19 – Euskadi
HAURRAK GUREAK ZIRENEAN
Bonbek suntsitutako Gernikako irudiak, munduari gerratik ihes egiten zuten euskal haurrei dagokienez sentsibilizatzeko balio izan zuen; Turkiako kostaldean itota zegoen haur baten argazkiak ere eragin bera izan du. Atzoko eta gaurko drama berdina da.
Argazki, hitz edo irudi baten indarra apartekoa izatera irits daiteke. Matxinada frankistako buruzagiek uste izan balute 1937ko apirilaren 26rako aurreikusitakoak nazioarteko oihartzuna izango zuela, litekeena da modu desberdinean jokatu izana.
Ordura arte, ohituta zeuden beren ekintza kriminalek, mendebaldeko demokrazien kexa hutsetatik haratago, ondorio praktikorik izan ez zezaten. Une horretatik aurrera, zuhurragoak izan behar izan zuten, baita gobernu aliatuek ere (aktiboak eta pasiboak) tropa frankisten gehiegikeriak zirela eta, ez zuten gaizki gelditu nahi beren iritzi publikoen aurrean.
Egun hartan egin zuten krimenak, Francisco Franco jeneral ohia buru zuen legez kanpoko gobernuari zerbitzua ematen zioten hegazkin alemaniar eta italiarrek Gernikako martiri-hiria suntsitzeak, izugarrizko eragina izan zuen nazioartean. Izan ere, kazetari batzuek ikusi zutena kontatu zioten munduari, eta mundua ikaratu egin zen Europako txoko hartan zer gertatzen ari zen jakitean.
George L. Steer eta Noël Monks hitzek mundua nola alda dezaketen erakusten duten adibide bikainak dira. Babesik gabeko hiri baten erabateko suntsiketari buruzko kronikek munduaren kontzientziak jo zituzten, eta Europako leku askotako gizarte zibilak gobernuei presioa egiten lagundu zuten, euskal fronteko errefuxiatuei ateak ireki diezazkien.
Britainiar kasuan argi dago gertakari honek nola lagundu zuen gauzak aldatzen.
Nicholas Rankinek, Crónica desde Guernica liburuaren autorea: George Steer gerra-korrespontsalak, modu gardenean azaldu zuen hori 2011n Basque Childrens of’37 Association of UK (BC’37A UK) elkarteak antolatzen duen urteroko topaketan eman zuen hitzaldian (bere web orrian dago).
Rankinek modu distiratsu eta atseginean egiten ditu euskaldunen hiri sakratu horren bonbardaketa lotzen duten kausa-ondorio lerroak, G. L. Steer-en Timesen argitaratutako artikulua eta Gerrako Euskal Haurrak Britainia Handira iristea. Testu honetan, gainera, Britainia Handiko gizartearen gehiengoak eta frankismoaren kausarekin (ordena eta antikomunismoa) nabarmen bat zetorren gobernuak garatu zuten eztabaidaren deskribapen zehatza ematen da. Eztabaida hori gizarte zibilak irabazi zuen, eta 4.000 haur euskaldunek babesa aurkitu zuten Bizkaiko Golkoaren beste aldean.
Britainia Handiko lekuko ez-profesionalek beren herrikideei emandako informazioek ere eragin zuten gizarte-erreakzio hori. Oso interesgarria da Bilbora hornidurak garraiatzen zituzten itsasgizon britainiarrek, blokeo frankista hautsiz, euskal frontean gertatzen ari zenaz egindako kronikak irakurtzea.
“Kontatu ikusten duzuena”
Ikusi zuten ankerkeriaren aurrean izan zituzten istorioak eta sentimenduak ezagutzeko, gomendagarria da Sarah Richardson-ek Tyne & Wear Museums museo-erakunde britainiarraren blogean Newcastle eta Gerra Zibilean demokrazia defendatu zuten euskaldunen arteko harremanei buruz idatzi dituen artikuluak.
Bere testuetan, hiri horretako itsasgizonek, Bilborekin harreman historiko luze eta sakonak izanik, faxismoak inguratutako eta bonbardatutako euskal hiri honetan ikusi eta bizi izan dutena kontatzen diete bertako egunkariei. Gernikako hondarrak ere kontatzen dituzte, Eusko Jaurlaritzak, euskal frontea bisitatzen zuten kazetari guztiei eskatzen zien gauza bera eskau zien: “kontatu munduari ikusten duzuena, kontatu munduari frankistak egiten ari direnak”.
Sarah Richardson-en hiru artikuluetan, jakin dezakegu nola erreakzionatzen duen hiri horretako gizarteak haurrak Bilbotik atera daitezen lortzeko, eta nola antolatzen den haien etorrera eta egonaldia baldintzarik onenetan egin daitezen.
Kazetari haiek, marinel haiek, mota, ideologia eta gizarte-egoera guztietako emakume eta gizon haiek, Justizia eta Itxaropena eraman zituzten frankisten eta haien aliatuen erasoak jasaten ari ziren euskaldunentzat. Kazetariak izan ziren, beren bizitza egia kontatzeko prest dauden profesionalen adibidea. Hala izan ziren frontea bisitatu eta ontzi fazitotsuen blokeoari aurre egin zioten itsasgizon britainiarrak, bouen aurrean hain ausartak, Euzkadiko Armada Lagungarriko arrantza-ontzi artillatuak, eta hain koldarrak Erresuma Batuko Errege Armadako gerraontzien aurrean. Hala izan ziren sindikatuak, alderdi politikoak, elkarteak, kristau-taldeak… Eskuin edo ezkertiar jendea, mota eta gizarte-maila guztietakoa, eta bidegabekeria jasaten dutenentzako elkartasuna Gerra Zibilean eta diktaduran Mendebaldeko gobernuek egin zuten realpolitik baino askoz ere garrantzitsuagoa dela eta euskal herrian hainbesteko mina eragin zuela ulertu zuten.
Eta ez hemen aipatzen dudan gizarte britainiarra bakarrik, hobeto ezagutzen dudalako Euskaldunen Historiaren zati honetan izan zuen parte-hartzea. Gauza bera gertatu zen, adibidez, Frantzian edo Belgikan. SESBeko gobernuak ere parte aktiboa hartu zuen, eta haur asko hartu zituen garai hartan leku segurua zirudien hartan. Azken finean, 1937an, euskaldunek, demokraziaren eta askatasunaren alde egon zirenek behintzat, nazioarteko elkartasuna zer den jakin zuten.
Egia da funtsezko abantaila bat dugula: euskal biztanleria horren erbesteratzea antolatzeko gai izan zen Eusko Jaurlaritza, inoiz ez da behar bezala baloratuko. Besteak beste, historialari asko arduratuko baitira baldintzarik gogorrenetan egindako ahalegin ikaragarri hura ez ikertzeaz edo minimizatzeaz.
Baina Eusko Jaurlaritza hark ezin izango zuen lan hori egin diasporako euskaldunen lankidetza gabe, iheslari-talde haiei ateak ireki zizkieten gobernuen laguntzarik gabe, eta euskaldunen milaka lagunen elkartasunik gabe; izan ere, ez diegu inoiz behar adina (ezta egokia ere) eskertu hain une zailetan egindako lana eta izandako konpromisoa.
Hori guztia duela gutxi gertatu zen, gaur egun egunkari hau irakurtzen duten gehienen gurasoen edo aiton-amonen garaian. Horretaz guztiaz gogoratzen naiz egun hauetan dozenaka mila errefuxiatu Europaren atarian aurkitzen ditugunean. Gogoan ditut nire familian gordetzen diren istorioak, nire amamak, amak eta nire izebak pasatutako gorabeherei buruzkoak, errefuxiatu bihurtuta, ontzi ingeles batean ontziratuta, euskal kostalde kontinentalerantz, non Eusko Jaurlaritzak harrera antolatzen baitzuen gerrako hondamendietatik ihes egin zezaketen haientzat.
Horretaz guztiaz gogoratzen naiz, eta gaur egun harro gaude Europako errentarik handienetako bat izateaz, herrialde modernoa eta aurreratua izateaz, krisiak beste leku batzuetan baino gutxiago jo baitu.
Horretaz guztiaz gogoratzen naiz, eta galdetzen diot neure buruari: Zertarako balio du horrek guztiak, herrialde berekoiean bihurtzen joatea posible bada, non gizateria eta jasaten dutenekiko konpromisoa I+G+B estatistiketan edo BPG industrialaren ehunekoan disolbatu baitira?
Britainiar haiek 4.000 ume euskaldunen harrera antolatu zuten, gobernuaren laguntzarik gabe, eta krisi ekonomiko betean. Guk, gaurko euskaldunok, gutako askok erbestea bizi izan zuten familiakoekin, telebistari begiratzen diogu, edo egunkariak irakurtzen ditugu, Europako atarian dauden errefuxiatuen kontu hori ez dela gurekin gertatzen iruditzen zaigulako.
Izugarria da, gainera, gaurko hizkuntzara egokituak, nola errepikatzen diren gorrotoaren aitzakiak eta diskurtsoak, baina 1937an entzuten zirenen berdinak. Orduan, baziren haur horiek hartzea Britainia Handian komunismoaren pozoia sartzea zela esaten zutenak, edo errefuxiatu haiek kultura-prestakuntza txikiagoa zutela eta, beraz, ez zirela gai izango leku zibilizatu batera egokitzeko, lokalekin gatazkak sortuz. Gaur, diskurtso miserable bera entzun behar dugu, komunista hitza erabili ordez, yihadista hitza erabiliz. Hondartza batean itota dagoen haur kurdu horren argazkiak Steerrek edo Monksek Gernika suntsitzearen inguruan izan zuen kronikaren antzeko eginkizuna izan duela dirudi, eta elkartasun-erreakzio bat jarri du abian.
Baina alde handia dago. Alde izugarria. Urteak daramatzagu, hamarkada batzuk, Europaren atarian, edo Europan bertan, gerrak kaltetutakoak gaizki bizi dira eta errefuxiatzeko leku bat bilatzen saiatzen dira. Ikusi eta pentsatu egiten dugu. Norbaitek zerbait egin behar du! Espero dugu gure gobernuek eta erakundeek lan egitea.
Noiz ohartuko gara zerbait egin behar duen pertsona hori gutako bakoitza garela. 1937an, haurrak, emakumeak, zaharrak eta jarraituak gureak ziren. Orain ere bai.
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
