Alberto Moroy zaharra eta maitea da, blog honen ezagun bat. Uruguaiko “El País” egunkarian Uruguai eta Argentinako historiari eta historiei buruzko artikulu zoragarriak idazten ditu. Ezin bestela izan, euskaldunek presentzia nabarmena dute istorio hauetan, eta ulertzeko, nahikoa da bi herrialdeetako telefono-aurkibideak berrikustea. Guk horietako batzuk jasotzen joan gara, beti beren interesagatik gogotsu.
Asteburu honetan artikulu berezi bat argitaratu du 1842ko ekainaren 9an Polonio lurmuturrean, Uruguaiko iparraldeko kostaldean, Leopoldina Rosa belaontzia hondoratzeari buruz. Hondoratze horretan, 231 bidaiari hil ziren goletan zihoazen 303etatik. Gehienak euskaldunak eta gehienak emakumeak eta haurrak. Istorio beldurgarria da, istorio lazgarriak baititu barruan.
Alberto Moroyk tragedia horren «aitzakia» erabiltzen du XIX. mendearen lehen erdiko euskaldunak Amerikara bidaiatzeko baldintza beldurgarriak eta kontinente berrira iristean bizi ziren baldintza beldurgarriak ezagutarazteko. Ez dugu ahaztu behar, Foru-abolizioak euskal lurralde kontinentaletan eta penintsulakoetan izan zituen ondorio suntsitzaileetatik ihesi iritsi zirela. Izan ere, ez dugu ahaztu behar ere ez, ontzi haietan zazpi lurraldeetako euskaldunak zihoazela. Anai-arrebak, are anaiagoak, bere herrialdeak bizi zuen tragediagatik, eta liberalismo jakobinoak miseriara eramanak.
Hura irakurtzean, eta hori da aukeratu dugun tituluaren arrazoia, ezin izan dugu alde batera utzi gure herrikide haiek bizi izan zuten eta gaur egun beste gizaki batzuk bizitzen ari diren tragediaren antzekotasuna, nortzuk miseriatik, zapalkuntzatik eta gerratik ihesi, ehunka itota hiltzen diren Europaren ateetan, edo beren agintza lurra izango zela uste zuten lekuan baztertuak eta tratu txarrak sufritzen bizi diren.
Duela justu bost urte, 2015eko irailaren 19an, Deiako «Historias de los vascos» atalean argitaratu zen artikulu bat idatzi genuen gai horretaz hitz eginez. Errefuxiatuak Europara iristen ari ziren garaian, blog honetan argitaratu genuen sarreraren ondorioa izan zen, gu haiek bizi zutena, eta oraindik ere bizi dutena bizi genuela gogarazten genuen. Gaur egun gaurkotasuneko artikulua da, ez baita ezer aldatu, okerrera egin ez badu behintzat.
«Montevideora edo Buenos Airesera iristen ziren; kontsignatarioak nahi zituenak aukeratzen zituen, eta gainerakoak, gizonak, emakumeak eta haurrak, Mahometarren bazarretan egiten den usadiozko barraka batean bezala jartzen ziren, bidaiaren zenbatekoa ordaintzen zuen lehenaren aldi baterako sehigo izatera pasatzen ziren…»
Orduan, pertsona batzuek oker geundela esateko idatzi gintuzten; izan ere, euskaldun etorkinekin konparatzen genituen «desarrapatu» horiek ez bezala, «gureak» Amerikara joan ziren, «dotoreziaz eta duintasunez». Lanarekin, kontratu batekin gindoazela esanez, harrera ona izan genuela hasieratik, eta inori ogia kendu gabe egin genuela. Eta jakina, euskaldunak zirenez, denak izan ziren pertsona onak.
Ez zen hala izan, ezta antzekorik ere. Aztertu egin zituzten, atzetik jarraitu, iraindu, eraso eta hil ere egin zituzten emigranteak izateagatik.
“Leopoldina Rosa” belaontziaren tragedia gertatu eta ia 200 urtera lurralde hartan euskaldunei buruz duten irudia oso bestelakoa da. Izan ere, euskaldunak iritsi, gelditu eta benetan zer ziren erakutsi zuten. Horrez gain, garai kolonialean beren balioa eta gaitasuna frogatu zuten euskaldunen substratua zuten lurretara iritsi ziren.
Baina ezin gara engainatu. Gure herrikideak mendeetan zehar atera dira gure aberritik «esku bat aurrean eta bestea atzean», aukera baten bila. Egoera txarrenetan lan txarrenak onartzera behartuak. Horietako asko ez ziren besoak zabalik jasoak izan edo ez zuten «fama on» bat aurretik euskaldun izateagatik.
Haren ospea bere ahaleginarekin eraiki zuten. Hego Amerikako leku askotan, zerbait segurua dela adierazteko hain ohikoa den «euskaldun hitza» esamoldea erabiltzearen ideia, ez zen haiekin batera heldu. Haiek gauzatu zuten urteetan zehar.
Baina hori lortzeko aukera bat izan zuten. Eta orain guri dagokigu beste batzuei aukerak ematea. Hori gizatasun hutsagatik egin beharko genuke. Baina hori horrela ez bada, ez ahaztu, nazio gisa, munduarekin ordaindu beharko genukeen zor bat dugula. Eta euskaldunek zorrak ordaintzen dituzte.
Mila esker Alberto Moroyri Amerikako euskaldunen istorio horiek kontatzeagatik, eta eskerrik asko, han izan ziren «gureak» eta orain hona datozen «besteak» ez zirela oso desberdinak izan gogoratzeagatik.
Uruguaiko “El País” egunkariak asteburu honetan argitaratu duen artikulua partekatzen dugu; antzeko gaiei buruzko artikulua, EuskoNews-en argitaratua eta Alberto Irigoyen Artetxek sinatua, eta artikuluak aipatu dugun bloga.
El País – 2020/9/19 – Uruguai
La sudestada que ahogó 200 vascos; mujeres y niños principalmente
Pocos imaginan el terrible poder de una sudestada particularmente en las inmediaciones de Valizas y el Cabo Polonio. Los inmigrantes tampoco imaginaban que los iban a traficar como esclavos por la letra chica de un contrato. Y menos suponían, que quienes lograban llegar a la costa, caían en manos de malhechores que se apoderaban de todo.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Euskonews – – Euskadi
Una historia de inmigrantes, travesías y naufragios
Como obligados medio de transporte hasta bien entrado el siglo XX, la imagen de los veleros, que impusieron su indiscutida supremacía desde el descubrimiento hasta mediados del siglo diecinueve, y los vapores a partir de allí, se encuentran íntimamente vinculadas a la emigración europea a América. En virtud de ello, es común hallar, tanto en los estudios migratorios como en las crónicas o prensa de la época, frecuentes alusiones a las virtudes y sinsabores de una no siempre placentera travesía atlántica.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
“Jainkoari, mina axolagabea ez izateko eskatzen diot ” (Artikulua eta bideoa)
https://aboutbasquecountry.eus/2011/05/04/un-articulo-sobre-la-historia-negra-de-la-emigracion-vasca-a-america/
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
