Joan den martxoaren 20an The Aviation Geek Club webgunean argitaratutako artikulu ospetsua aurkitu genuenean, non Dario Leone italiarra, haren sortzaile eta editorea, Gernikako Bonbardaketari buruz idazten ausartu zen. Uste dugu hobe zela hilabete itxarotea eta gure erantzuna zuzentzea, matxinatu frankistek eta beren italiar hiriek defentsa totalitarioei buruz egin zuten sarraskia gogoratzen dugun egunean.
Ez dugu zalantzarik Dario Leonek asko dakiela hegazkinei buruz, eta horietako edozeinen profila ikuste hutsarekin haren ezaugarriak hutsegiterik gabe errezitatu ditzakeela. Baina argi daukagu, halaber, Gernikako Bonbardaketatik ez duela ideiarik, eta uste duena, eta testu infame horretan «botatzen» duena, gertatu zena inoiz ikusi ez zutenen testuak irakurriz baino ez duela ikasi.
Egia esan, ia ez dakigu nondik hasi; beraz, artikuluaren ordenari jarraituko diogu esaten dituen astakeriak zehazteko.
Hasteko, «txostenak gehiegizkoak zirela» esan du. Imajinatzen dugu bizirik atera zirenen txostenei buruz ari dela; bonbardaketaren gau berean, matxinatuen hegazkinen ekintza terroristaren ondorioak ikusi zituzten kazetarien txostenei buruz; eta Euzkadiko Gobernuak eskainitako biktimen kopuruari buruzko txostenei buruz.
Azken batean, «egia gehiegizkoa da». «Pena»bat da Steer, Monks eta nazioarteko beste kazetari batzuk bonbardaketaren ondorioen lekuko izatea eta ikusi zutenaren deskribapena argitaratzeko aukera izatea. Hauen esku-sartzerik gabe, seguru asko, leku askotan irakurri beharko genuke «gorri eta separatistek» dinamizatu eta erre zutela Gernika.
Gerran dagoen gobernu batek arerioak eragindako kalteak «puzten» dituela pentsatzea, barregarria geratzen dela. Herritarrak etsiarazi nahi dira, etsaiak nahi duen kalte guztia egiteko gaitasuna duela sinetsaraziz. Eusko Jaurlaritzak inoiz ez zuen eman matxinatuen bonbardaketek eragindako bajen zifra gehiegirik (bide batez, matxinatuak zuritzeko balio du, gaizkile batzuk besterik ez zirela ezkutatzeko, eurek erabili zuten terminoa erabiliz). Hala erakusten dute aurreko bonbardaketek, hala nola Durangokoak, martxoaren 31n gertatutakoak. Durangokoaren eta Gernikakoaren arteko aldea hauxe da: lehenengo kasuan, herritarrak gobernu legitimoaren kontrolpean egon ziren biktimak erreskatatu eta banaka kontabilizatzeko behar izandako denboran, eta Gernikan ordez, handik gutxira matxinatuak sartu ziren, eta egindako infamiaren ondorio batzuk «ezkutatu» ahal izan zituzten.
32 tonak lehertzeko ahalmen handiko ponpen eta su-bonben helburu nagusia, Errenteriako zubia suntsitzea zela baieztatzea, hain gauza serioaz ari ez bagina txiste bat litzateke. Golpistetatik eta gobernu diktatorialetik oso gertuko Historialari militarren batengatik hurrengoa entzutetik antzekoa da, «kasualitatez hegazkinetan su-bonbak zeramatzatela». Hori posible balitz bezala.
Errenteriako zubia metro gutxi batzuetako hormigoizko egitura zen, eta iparralderago Gernikako itsasadarra bihurtzen den ibai txiki baten gainetik zihoan.
Bonbardaketaren helburua biztanleria zimenduetaraino suntsitzea eta, gainera, biztanleria zibilari ahalik eta kalterik handiena eragitea zen. Horren erakusgarri dira bonba-kopurua eta -mota; aukeratutako eguna, merkatu-eguna; eta ehiza-hegazkinetatik Alemaniako eta Italiako hegazkinek eragindako leherketen eta suaren infernutik ihes egiten saiatu zen biztanleria zibila. Beste gauza bat esatea ezjakintsua edo gezurtia izatea da.
«Helburua (zubia) ikustea eragozten zuen kearen» aitzakia. Barregarria baino haratago dago. Bonbardaketak nazioartean izan zuen oihartzunaren aurrean sortutako aitzakia, Bilbon zeuden nazioarteko kazetariek zentsurarik eta askatasunik gabe idatz zezaketelako, eta horregatik, ikusi zutena kontatu zuten. Beste leku batzuetan, zentsurak egia hain gordina transmititzea eragotziko zien.
«Hiriaren mutur bat» erabat suntsituta geratu zela dio. Eta hain lasai geratu da. Norbaitek bonbardaketaren ondoren Gernika nola gelditu zen ikusi nahi badu, hegazkin italiar batek egindako airetiko argazkiak ikusi besterik ez du egin behar. Edo Foru Herria berreraikitzeko matxinatuek sortutako kalteen mapa ikustea.
Gero, artikuluak akats bat egiten du, eta honekin, oso borondate txarra adierazten du. Frankistak ez ziren hiru egun geroago sartu Gernikan. Apirilaren 28an sartu ziren, bi egun geroago. Hori dela eta, euskal tropak erretiratzeko, kaleak libratzeko ideia zentzugabetik haratago doa. Egun bakarra izan zen oinarrizkoa egiteko. Eta oinarrizkoena zaurituak ebakuatzea eta gorpuak berreskuratzea zen. Gainera, erretiratzen ari ziren euskal tropa gehienak oinez mugitzen ziren.
Hiri bat suntsitzearen arrazoia, gero Europa suntsituko zutenen arrazoibide bereekin «azaltzen du», «helburu jakin bat suntsitzea, hala nola trenbide bat edo zubi bat, zaila da. Beraz, dena suntsituko dugu». Haiek ez zuten buruan zubi bat besterik suntsitzea, bonba-motak frogatzen duen gisa- Begi-bistakoa dena gogoratuko dugu: hiri bat suntsitu eta ahalik eta zibil gehien akabatu behar zituzten.
Eta hortik aurrera, arrazonamendu frankisten orgia baten bidean goaz.
Hiria ez zegoela defentsarik gabe esan du, Euzko Gudarostearen bi batailoi zeudelako. Hori esanguratsua balitz bezala. Militaristen logika da: denak balio du.
Gernika defentsarik gabeko hiria zen, ez baitzuen bateria antiaereorik, ez eta errepublikarren hegazkinik ere defentsarik egiteko gai. Beste zerbait esatea, gerrako kriminal bat bezala pentsatzea da.
Horregatik, eraso terrorista IZAN zen. Inpresoek eta haien lagun alemaniar eta italiarrek egin zuten guztia bezala. Gernikan militarrak baino askoz zibil gehiago zeuden. Baziren eskolak, ospitaleak, merkatu bat, komentuak…
Azken batean, biztanleria zibila zen… eta babes-gabekoa.
Eusko Jaurlaritzak emandako hildakoen kopurua zalantzan jartzen du. Eta beraz, baita lekukoena ere, hala nola Noel Monks Daily Expresseko korrespontsala, Gernikan, hilaren 27an ikusi zuena horrela deskribatzen duena:
«Egunsentian belztuta itzuli nintzen herrira. Sugarrak itzalita zeuden, baina aurriak astiro erretzen ziren. Zortziehun gorpu baino gehiago ikusi nituen. Beste hirurehun gorpu ezin ziren halakotzat hartu, ez baitziren gorpuak, eskuak, hankak, besoak, buruak eta giza haragiaren zatiak baizik. Gorputz askok balazko zauriak zituzten, hegazkinen metrailadoreetako balak»
«Bada zerbait gerra honetan ileak tente jartzen dizkidana. Aurkituko al duzu munduan, euskal herritar hauek baino jende atseginagorik? beraien etxe, lan eta erlijiosoen maitaleak? Eta Aita Santuaren bedeinkazioarekin hiltzen ari dira. Gizateriagatik dardarka jartzen nau»
Frankistak gaizkile gezurtiak ziren, beti frogatu zuten bezala. Eusko Jaurlaritzak ez. Haien zifrak dira kontuan hartu behar diren bakarrak.
Izan ere, Gernikan 7.000 pertsona zeudela gezur baldarra baino ez da. Askoz jende gehiago zegoen, ospitaleetan zaurituak, errefuxiatuak, erretiratzen ari ziren tropak, merkatuaren egunean inguruan zeuden pertsonak, azken batean, erroldak ezartzen zuen baino askoz populazio handiagoa. Eta gero, ahaztu ditzagun erregistro zibilak. Heriotzen datak aldatu ere egin ziren, eraso terroristaren ondorengo egunekin bat ez etortzeko.
Bonbardaketaren garrantzia murrizteko etengabeko borondatea dago. Batzuk errudunak zuritzeko. Beste batzuk, ordea, ez dakigu, baina agian beren «loria-minutua» bilatzen dutelako. Auskalo.
Norbaitek Gernikako bonbardaketa zer izan zen eta izandako ondorioak jakin nahi badu, Xabier de Irujo irakurri eta entzun behar du. Bonbardaketa hari egindako ekarpen zientifikorik onena.
Gainera, naziek, zuten anker hiltzaile fama sortzeko ez zuten Gernika behar izan. Euskal Herriko edo Espainiako beste hiri batzuek bezala, Europari zetorkiona praktikatu eta arazteko behar izan zuten. Apirilaren 26ko gauean, Gernika propaganda-elementu bihurtzeko, egunkari kontserbadoreetako kazetari britainiarren eta Eusko Jaurlaritzaren artean «konfabulazio» bat egon zela pentsatzea, delirioaren eta miseria moralaren arteko erdibidean dago.
Chamberlain britainiarra eta Deladier frantziarra ez ziren zimurtu Hitlerren aurrean, Txekoslovakia inbaditu ondoren, «Gernika» berrien beldur. Horrela munstroa asetu eta eragingo ez zietelako ustea zutelako zimurtu ziren. Aliatuek Europan II. Mundu Gerra amaitu ondoren egin zuten gauza bera egin zuten: Franco ez zen arazo bat haientzat. Beraz, zertarako saiatu? Faxismoaren aurka haiekin borrokatu zirenak, jada ez ziren erabilgarriak eta atzean utzi zituzten.
Gomendio bat Dario Leoneri. Hegazkinez asko jakingo du, baina Gernikako bonbardaketari buruz ez daki ezer. Batek ez dakienaz, hobe dela ez hitzegitea ez luke ahaztu behar. Bide batez, ez du esan hegazkin italiarrek ere parte hartu zutela bonbardaketa horretan. Beharbada, Italiako abiazio faxistak, Abisinian gerra kimikoa erabili zuela gogoratuko genioke.
Bonbardaketa jasan zutenak bakarrik gogoratu behar ditugu. Eta beste urtebetez, beraientzat eta erail eta oraindik areketan lurperatuta dauden guztientzat,
Egia, Justizia eta Konponketa
The Aviation Geek Club-en artikuluan inoiz aurkituko ez duten zerbait.
Gernikako bonbardaketari buruz gehiago jakin nahi duten guztientzat, «buelta» bat eman dezakete artikulu honetan, gertaera tragiko honi buruz idatzi duguna biltzen duena.
The Aviation Geek Club – 2020/3/21 -Italia
Here’s why the bombing of Guernica was Hitler’s greatest victory in the Spanish Civil War
When the Spanish Civil War broke out in 1936, the Luftwaffe was a new air force, having been established in secret and only officially formed in 1935. But it was rapidly expanding, and already in a position to help its ideological allies, Franco’s Nationalists. The Luftwaffe’s expeditionary force —the Legion Condor — launched the world’s first major airlift to bring Franco’s troops to Spain.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country