Aita Luis Ugalde S.J., Venezuelako “Historiaren Akademi Nazionalaren Zenbakidun Pertsonai” izendatu zuteneko sarrera idatzi berri dugu. Bergarako euskaldun honen izendapenean, “Kondaria, Ilusio eta El Doradoko Miseria” izeneko hitzaldia eskeini zuen. Honetan, gure herrialdeari mendeetan zehar mundo osoan fama eman digun elementu bat aipatzen zen: burdina.
Mendeetan zehar gure olagizonek, burdina arma eta tresnetan bihurtzeko abilezia izan zen, euskal burdinari fama eman ziona. William Shakespeare, bere nobeletan, burdin honekin sortzen ziren tresnak aipatu zituen. Baina XVIII. mendearen amaieran, Industri Iraultzaren lehen pausuekin batera, euskal burdinaren izpiak itzaltzen zihoazen. Baina XIX. mendearen bigarren erdian, kalitate handiko altzairua edozeinen eskuetan egotea erraztu zuen sorkuntzak, euskal burdina, Bizkaiko Meatzari Guneak konkretuki, interes zentru bihurtu ziren.
Sorkuntza hori, Herry Bessemerrek 1956an aurkeztu zuena izan zen, eta honi esker, burdina altzairu bihur zitekeen erregairik erabili gabe. Thomas-Bessemer Bihurtzailea, ezagutzen den bezala, industri mundua goitik behera aldatu zuen. Bere teknika beharrengatik, bizkaitar meatokietako burdina, Suediako iparraldekoekin batera, Industri Iraultza hartako beharrezko elementu bihurtu ziren. Bizkaiko meatokietan, erraz atera zitekeen minerala aurkitu zuten, eta honen fosforo maila baxuagatik, egun batetik bestera, balore handiko ontasun batean bihurtu zen. Bilbo, Bizkaia eta gure nazioaren ekonomiaren hazkuntza honetan oinarritu zen. Industri Ondarearen eta Lan Publikoaren Euskal Erakundean, era didaktiko batetan azaltzen digu bere webgunean.
Burdin honen fama eta kalitatea hain ona zen, Bessemer Bihurtzailearen sorkuntza eta 40 urte geroago, Ugalde Aitak bere hitzaldian azaltzen duenarekin topo egiten dugula. Literalki hauxe esan zuen:
En 1893 en la Exposición Universal Colombiana de Chicago con motivo de los 400 años del “Descubrimiento de América” el Delta estuvo presente: El gobernador del Territorio expuso una choza de indígenas guaraúnos y algunas de las riquezas naturales de la región; entre ellas una muestra del mineral de hierro. Por su parte Turnbull presentó asfalto líquido y petróleo de Pedernales y la calidad y ubicación del mineral de hierro que, según él “ofrece mayor ventaja que las minas de Bilbao en España y las de Suecia” y “el hierro de Imataca solo puede ser igualado por el mejor de Suecia”.
En 1893 en la Exposición Universal Colombiana de Chicago con motivo de los 400 años del “Descubrimiento de América” el Delta estuvo presente: El gobernador del Territorio expuso una choza de indígenas guaraúnos y algunas de las riquezas naturales de la región; entre ellas una muestra del mineral de hierro. Por su parte Turnbull presentó asfalto líquido y petróleo de Pedernales y la calidad y ubicación del mineral de hierro que, según él “ofrece mayor ventaja que las minas de Bilbao en España y las de Suecia” y “el hierro de Imataca solo puede ser igualado por el mejor de Suecia”.
(1893an, “Amerikaren Aurkikuntza”tik 400 urte pasatu zirela eta, Chicagoko Kolonbiar Erakusketa Unibertsalean, Delta presente egon zen: Lurraldearen gobernatzaileak guarauno indigenen txabola erakutsi zuen eta eskualdeko aberastasun natural batzuk; horien artean burdinaren lagin bat. Bere aldetik, Tumbullek Pedernaleseko petroleoa eta asfalto likidoa eta burdin mineralaren kokapena aurkeztu zuen, zein bere ustetan “Espainian Bibo eta Suediako meategiak baino abantaila handiagoa dute” eta “Imatacako burdina, Suediako hoberenarengatik berdindua izan liteke”.)
Hau da, burdin mineral horren kalitatea hain hona zen, munduan zehar erreferente bihurtu zela.
Gure lurraldeko kultura, ekonomi eta giza errealitatean eraldaketa sakonaren hasiera ere izan zen. Goitik beherako eraldaketa, denboran azken Gerrate Karlistarekin bat egin zuena; euskal nazioaren alde honetako askatasunaren amaierarekin; etorkinen mugimendu handiarekin; gure herrialdearen eta Espainiako Erreinuaren etorkizuna markatuko zuketeen aberastasunen sorkuntzarekin; momento hartan agertu zen giza talde baten errepresio eta esplotazioaren garaiarekin; Langileria; gure herrialdeko langile mugimenduaren sorrerarekin; eta euskal nazionalismoaren sorkuntzarekin.
Laburbilduz, Bessemer Bihurtzaile horrek, ez zuen altzairu merkea edozeizen eskuetan jartzeko aukera eman bakarrik, euskal gizartearen aldatze prozesuaren eta eraldaketaren elementu garrantzitsua ere izan zen. Gure historian zehar 150 urte baino gehiagoan eta oraindik gaur egun ere eragin handia izan zuen elementu hark.
El Ucabista- 31/1/2018 – Venezuela
Mito, Ilusiones y Miseria de El Dorado
Conferencia de Aita Luis Ugalde en el acto de su nombramiento como “Individuo de Número de la Academia Nacional de la Historia”
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Last Updated on Aza 23, 2021 by About Basque Country
