EAJ, svastika, Suedia, Euskaldunak, “espainiar onak”, Orson Welles y Iparraldeko okupazio alemana

Dokumentak hau hurrengo astelehenean, urtarrilak 6 gaueko 10:00etan estreinatzen da

Dokumental honi buruzko erreflexio pertsonal bat hemen

Artikulu hau, dokumentala ikusi baino lehen idatzi zen. Aipamen, trailen eta arduradunen azalpenetan oinarrituz….Orain, ikusi eta gero, artikuluan adierazi genituen galdera, zalantza eta pertzepzio guztiak berresten ditugu.

Zinemaldian estreinatu da, Donostiko Nazioarteko Zinema Ekitaldia, beste dokumental bat hausnartzen duen dokumentala: Herbert Brieger, Alemania naziari buruzko pelikula propagandistikoak egitearen zuzendari kontsakratuetako batek eginiko 1944ko Im Lande der Basken.

Donostin estreinatutako dokumentalaren izena The Basque Swastica (Svastika bat Bidasoaren gainean) da. Iparralden nazi nagusitasuna bizi izan zen garaiari buruz hitz egiten da, hau da, 1939tik 1945era (Euskadi Hegoaldean totalitarismoaren nagusitasun garaia denboran gehiago luzatu zen eta, Franco hil eta gero arte, mendebaldeko demokrazien bedeinkazioarekin)

Ez dugu dokumentala ikusi, beraz ezin dugu honen eduki zehatzari buruz hitz egin. Baina, honen propagandan adierazitako gauza askok pixka bat nahastuak utzi gaituela aitortu behar dugu (nolabai esatearren).

• Ingeles tituluak nahastu egiten gaitu, eguzki sinbolo horrek hartutako zentzuagatik, mugimendu pro-nazi euskalduna izan zela ulertzera eman dezakeelako.
• Dokumentalaren webgunearen portadan egiten den iradokizunak nahasten gaitu, itun sekretu (estalitako elkartasuna) bat gertatu izanaren zalantza adierazten baitu euskaldunen eta nazien artea. Trailerretan zehar errepikatzen den zerbait.
• Trailerrean, era berezi batean euskaldun nazionalista eta okupatzaile nazien artean dokumentatutako kontaktuak izan zirelaren baieztapenak nahaspilatzen gaitu. Jarraian, euskaldunek jasandako okupazio naziaren historia dela adierazteko. Ideologia nazionalista eta euskal biztanleriaren osotasunaren interesaren arteko mugimenduetan dikotomia sortuz.
  
• Trailerretako bat Mauthauseneko irudiekin hasteak nahaspilatzen gaitu. Irudietan lekua identifikatzen eta zera gogorarazten duen textu gainjarriak ere: milaka atxilotu fusilatu ziren kontzentrazio-esparru horretan. Horien artean, espainiar errepublikarrak. 
  
• Bidasoaren alde bietan gertatutako Hirugarren Reicharen historia ezezaguna bezala aurkezten den dokumental alemanari jarritako film misterioso izenak zalantzak sortzen dizkigu.
• Dokumentalaren elementu nagusi bezala, svastikarekin dekoratutako euskal ontziteri tradizionalaren agerpenak ere zalantzak sortzen dizkigu.

Hitz batez, gauza askok nahasten gaituzte. Beste gauza batzuen artean, Historiari fidela den dokumental bezala aurkezten delako eta honen ediziorako, garai hartako jakitun diren bi historiatzaileren laguntza izan dutelako: Santi de Pablo (Santiago de Pablori buruz ari direla imajinatzen dugu) eta Ludger Mess. Ikuspegi historiko honi lotuta, nahiz eta zabala izan, Santiago de Pablo eta Teresa Sandovalek dokumental honi buruz bere testuinguruan egindako lana irakurria izateak merezi du,, Im Lande der Basken (1944). El País Vasco visto por el cine nazi

Guzti honek nahastuta uzten gaitu, historiagile biek baieztatzen dutelako, euskal nazionalismoaren ileratako (EAJ-PNV) pertsona konkretu batzuk, Alemania naziko arduradunekin kontaktua izan zela, gertaera isolatuak izan ziren eta euskal Nazionalismoaren osotasunaren jarrera, ildo eta aktuazioaren kontra zeuden…Gerra baino urte asko lehenago, erregimen nazional-sozialistaren goraldiaren hasieratik, ideologia horren kontra jarri zen mugimendu politiko demokratikoa.

Ideologia horren kontrako jarrera, euskal kulturan ohikoa zen svastikaren erabilera era, atzen utzi zen XX mendeko 30 urteetan, euskaldunen, euskal nazionalismoaren eta ideologia totalitario naziaren arteko inolako erlazioa saihesteko. Europan zehar totalitarismoaren kontra zihoazen guztiek egin zuten zerbait. ASEA treneko material enpresa suediarrak egin zuen adibidez, 30 urteetararte, beraien trenak identifikatzeko sorte onaren sinbolo tradizional hau erabiltzen zuten. Makina horiek, bikainak, Euskal Trenbideetan erabili ziren, eta oraindik ere, horietako baten bat mantentzen da Trenaren Euskal Museoak, hemen azaltzen den bezala. Nazismoarekin erlazionatzen den Xafla identifikatiboetako sinbolo horiek salaketa publikoak eragin dituzte aldizkarietan.

Egia da. Ez dugu dokumentala ikusi. Baina badakizue, trailerrak, aldizkarien titularren antzerakoak dira. Asko hauetan geratzen dira, edukia irakurri gabe eta beste batzuk irakurri egiten dituzte, baina jadanik izenburuagatik eraginda, zein batzuetan ez dator bat informazioarekin. Gainera, euskal nazionalismoaren kontra joateko errealitatea aldatzeko arazorik ez duten espainiar komunikabide? batzuk atera dituzten ondorioak irakurri ditugu.

Alemaniar dokumentalari buruz egindako balorazioa ez zaigu bat ere gustatu. Honekin, arraza purua, isolatua, espainiar eta frantzesa ez dena eta beraz, alemanak, Europa menderatuko zuen 1.000 urteko Reichean berdintasunean bizitzeko egokia eta duina bezala aurkeztea zela helburu baieztatzen den zentzuan. Egia izango balitz, alemaniar nazientzat, espainiarrak eta frantsezak ez litzateke hor sartuko? Baina galdera zentzugabeak alde batera utziz, ez zaigu gustatzen, konturatzen bazarete, dokumentalaren kontzeptua, izenburuaren eta hargune asko urte batzuk geroago Orson Wellesek Iparraldeko lurraldean grabatutako antzekoak dira. Zuzendari amerikarra, euskal arraza eta hau kontaminatuta ez dauden arrazen barruan bildu nahi zuen nazi mozorrotua izango zen? Orson Wellesen kasuan gutxienez, honi gidatu ziona, Herri baten, Europaren txoko hortan bizirauteko borrokatzen zebilen Euskal Herriaren izaera nabarmentzea bilatzen zuen ikuspegi erromantikoa zela uste dugu.

Dokumentala grabatzen den eta euskal nazionalisten eta nazien artean itun, akordio, hurbilketa…sekretu hori gertatu zela iradokitzen den urteetan zehar, lehenengoak gartzeletan, edota totalitarismoaren kontra erbestean borrokatzen zebiltzan. Aurretik ere egin zuten zerbait, Gerra Zibilean, mendebaldeko Demokraziak deitzen diren horiek Errepublikari lepoa eman ziotenean; Komunista sobietikoek Naziekin Polonia banatzen zutenean eta geroago ere berriz, mendebaldeko Demokraziek Printzipioak ahaztu eta erregimen frankista, Hitler eta Mussoliniren seme putatiboa nazioarteko foroetan onartu zutenean. Hori da benetako Historia, erreala, eta honen aurrean, EAJ-PNVko kide batzuk naziengana egindako hurbilketa posible horien aurrean, pertsonalki, garrantzi gabeko anekdota bezala geratzen da. Edota Frantzia eta Britainia Handiak Poloniaren inbasioaren aurretik alemaniarren konkistaren aurrean permisibitateak izan zuen garrantzia baino askoz gutxiagoko zerbait; edota URSS-Alemaniak herrialde horren inbasio eta banatze itunarena; edota frankismoaren igoerak, barruko eta kanpoko laguntza eta Francisco Franco general erreboltariak ekarritako 40 urte iraun zuen diktadurarena.

Baina egia da, euskal naziak zeuden, nazien miresleak, naziek lagunak, pronaziak eta hauek Alemania gobernatu zuten bitartean egindako guztia txalotu zuen euskaldunak. Frankistekin bat egin zutenak izan ziren, Errepublikaren kontra borrokatu zutenak, eta Francoren erregimen kriminalari lagundu ziotenak. Guzti horiek espainiar onak izendatuak eta batzuentzat faszista totalitario izatearen errore txiki hori, hutsegite arina da. Pertsonai horren eta bere laguntxoen diktadura hori, errore txikia eta hutsegite arina izan zen batzuetan (ziur beraientzat eta beraien ingurukoentzat horrela izan zela)

The Hollywood Reporter-ek argitaratutako informazio, dokumentalaren trailerrak, eta euskal nazionalistak espainiar txarrak edo buztandun eta adardun deabruak direla erakusteko erretzen duen iltze batera eusten diren horiek irakurtzeko erreferentzi bat partekatzen dugu.

The Hollywood Reporter – 2013/9/25 – AEB

The Basque Swastika: San Sebastian Review

A World War II documentary having its world premiere in San Sebastian holds special interest for festival audiences. The Basque Swastika is a rare film that looks at the Nazi occupation of the Basque areas of France and Spain. Featuring interviews with survivors and children of residents, as well as extensive newsreel footage, the film opens a compelling window on Basque resistance and cooperation with the Nazis. Some of the images are especially resonant, including newsreel footage of German planes crashing on the beach at San Sebastian and another scene of German boots lined up on the sand at Biarritz while the occupying soldiers took advantage of a little R and R. Although the film may not have much life beyond this particular festival, it was well received here and proved quite eye-opening.

(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)

———————————————

TRAILER The Basque swastika (Inglés)

Bideora esteka zuzena

———————————-

Bidasoaren gain svastika bat (Trailerra)  (Gaztelaniaz)

Bideora esteka zuzena

———————————-

The Basque Swastika, teaser

Bideora esteka zuzena

———————————

Libertad Digital – 2013/9/22 – Espainia

Un documental narra que el PNV negoció con los nazis la independencia vasca

El documental Una esvástica sobre el Bidasoa, que fue estrenado ayer en el Festival Internacional de Cine de San Sebastián (Zinemaldia), revela la existencia de contactos entre representantes nacionalistas vascos y dirigentes nazis durante la Segunda Guerra mundial. El filme recoge el testimonio de testigos de la época, historiadores y documentos alemanes, según los cuales durante la ocupación de Francia, hubo un acercamiento de dirigentes de PNV con nazis para tratar de asegurarse de los alemanes una hipotética independencia de Euskadi. “Había que jugar a ganador por una vez” confirma los contactos el exalcalde de San Sebastián Ramón Labayen (PNV), que añade que “había cierta esperanza de que los alemanes nos apoyaran frente a Franco.”

(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)

Last Updated on Ira 14, 2021 by About Basque Country