Gaur 90 urte dira Espainiako II. Errepublika aldarrikatzen zela. Hau egiten zen lehenak Eibarko euskal herritarrak izan ziren, jendetza, udaletxeko plazari izena ematen zion plaka aldatzera joan zenean. Kendutako plakak «Alfontso XIII.aren plaza» izena zuen, jendetzak jarritako plakak «Errepublikaren plaza» izena zuen.
Eibarko euskal herria Espainiako Errepublikaren existentzia aldarrikatu zuen lehen herria izan zen. Eskailera batekin Alfontso XIII.aren plazaren izena aldatu eta Errepublikaren plaza jarri zuten.
Une historikoa izan zen, eta gaur arte ez da errepikatu. Espainiako erregearen mendekoek, eta gobernu ustel, diktatorial eta antidemokratikoaren sistemakoek, egiturazko aldaketa bat egin zuten Estatuaren gobernu-forman. Aldaketa horrek boterea eman zion gizarteari, eta, behintzat, kendu egiten zien mendetan instituzioak, ekonomiak eta gizarteak kontrolatutako eliteei.
Botere-talde horiek, erreakzionarioak eta antidemokratikoak, ez zuten aldaketa hori onartu, eta gerra bat hasi zuten Errepublikan, estatu-kolpe eta gerra basati bihurtu zena. Horren ondoren, herritarrak berriz ere menpeko bihurtu ziren. Lehenengo diktadore batena, Franco, eta gero hark ezarritako monarkiarena.
Errege eta tiranorik gabeko gizarte demokratikoetan bizi nahi duten guztientzat, apirilaren 14a egun garrantzitsua da.
Halaxe ikusi zuten Bizkaiko udalerrietako euskal zinegotzi nazionalistek, apirilaren 14an bertan eman baitzuten jakinarazpen hau:
EUSKAL HERRI NAZIONALISTAK HAUTATUTAKO ZINEGOTZIEK ADIERAZTEN DUGU:
Espainiak Errepublikaren alde egindako manifestazio herrikoia demokratatzat onartuz, eta hori mila bederatziehun eta hogeita-hamaikako apirilaren hamabitik aurrera egin dela baieztatuta, sortu berri den Espainiako Errepublika agurtu nahi dugu, Euskal Herriari dagokionez.
ALDARRIKATZEN DUGU:
Pirinioak dira Euzkadiren euskal nortasun integrala eta, bereziki, Bizkaiako nortasun historiko eta demokrata. Horren ondorioz, gobernatzeko eta Batzar Nagusietarako eskubidea sentitzen dugu, bere ahalmen guztiekin, berriki hautatutako udal guztietako ordezkarien berehalako bileraren bidez.
Beraz, Espainiako Errepublika agurtu eta gure Errepublika aldarrikatzen dugu.
1931ko apirilak 14
(Bizkai Buru Batzarraren zigilua)
Bizkaiko Batzar Nagusiak, indarrez, 1876an desegin ziren, azken Gerra Karlistaren ondoren, foruen abolizioarekin eta euskaldunek mendetan beren burua gobernatu zuten foru-erakundeak ezabatuz, eta euskal lurraldean eskubide zibilak izateko aukera eman zuten iraultza burgesak baino mende batzuk lehenago. Esan beharrik ez dago euskal askatasunen etendura hori indarragatik izan zela.
Ez da zaila pentsatzea, halaber, adierazpen hori egin eta hiru egunera ezinezko bihurtu zela Bizkaiko berezko erakundeak, Batzar Nagusiak, berreskuratzera joaten ziren udal ordezkariak Gernikan biltzea.
Gaur, askatasunak eta Errepublika aldarrikatzeko eguna da, horrela bizi baitugu penintsulako euskaldunok orduan, eta horrela behar dugu orain ere. Baina, era berean, egun ona da euskal nazionalistentzat Espainiako Errepublika bat printzipio ona dela gogoratzeko, baina ez dela helburu bat, ez eta euskaldunen eskubide nazionalak errespetatzeko berme bat ere.
1918an Ramon de la Sotak esan zuen bezala, 1939an matxinatu frankistek garaipena lortu ondoren erbestera joan behar izan zuen euskal enpresaburu eta politikaria:
«...Tenemos que elegir mandatarios para un organismo extraño, para las Cortes españolas de Madrid. Los diputados vascos que a ellas llevemos deben saber que son extranjeros en esas Cortes, que no van a ellas a defender los intereses de España, sino los sagrados de su patria: Euzkadi…»
(«… Erakunde arrotz baterako mandatariak aukeratu behar ditugu, Madrilgo Gorteetarako. Hartara eramaten ditugun euskal diputatuek Gorte horietan atzerritarrak direla jakin behar dute, ez doazela Espainiaren interesak defendatzera, beren aberriaren sakratuak baizik: Euzkadi…»)
Beraz, 1931n euskaldunek idatzi zuten bezala, guk:
«Agurtu dezagun, bada, Espainiako Errepublika, eta aldarrikatu gure Errepublika»
Osasuna eta Errepublikak (Espainiakoa eta Euskadikoa) erregerik eta tiranorik gabe!
