Oraingo honetan, Euskal Herri kontinentaleko komunikabide bat erabiliko dugu iturri gisa; Baskulture. Ez da berari buruz hitz egiten dugun lehen aldia. Hori irakurtzea gomendatzen dugun lehen aldia ere ez da; izan ere, euskaldun askorentzat, penintsularrentzat, gure nazioaren zati hori “oso ezezaguna” da, eta Baskulture-k lagunduko digu, ezbairik gabe, Pirinioen beste aldeko gure anaiez gehiago jakiten.
Robert Iribarne
Liluratu egin gaitu Alexandre de La Cerdak Robert Iribarneri buruz, Baionako euskalduna, pilotaria eta pilotuari buruz kontatzen digun istorioak. Ekialdeko Frontean faxismoaren aurka borrokatu zen, Frantzia libreko tropen artean, eta bere Yak-9, «Irrintzina» izenarekin bataiatu zuen. Istorioa partekoa iruditu zaigun eta zabaltzen lagundu nahi dugun.
Ekialdeko Frontera iritsi zen, SESBera, 1944an, Frantzia Libreko pilotu-talde bateko kide zela. Lehenago, Vichyko Frantziatik ihes egin behar izan zuen, Afrikako iparraldean De Gaulle jeneralaren indarrekin bat egiteko. Bidaia hartan, Baionatik bizikletan atera zen Espainiaren mugatik, penintsula zeharkatu eta Frantzia Libreko pilotuekin elkartzeko.
Bidaia horretan ez zuen erraz izan. Guardia Zibilak atxilotu eta ospitaleratu egin zuten. Lehenbizi Iruñean, gero Mirandaren kontzentrazio-eremura eramateko. Bi toki horietan bere herrikide askorekin topo egingo zuen. Euskal herritar guztiak totalitarismoaren aurkako borrokarekin elkartuta.
Miranda de Ebroko entzierrotik ihes egin zuen, eta Afrika iparraldeko helmugara iristea lortu zuen. Han, Normandie-Niemen borroka-taldeari atxikitako pilotuekin bat egin zuen. Handik, taldea Teheranera iritsi zen, eta SESBera sartzeko baimenaren zain egon ziren. Irango hiriburuan egon zen bitartean, Persiako Shah Reza Pahlavi gaztea, Iribarne tenislari handia zelaz konturatu zen, eta jauregira gonbidatu zuen, gainerako pilotuekin batera, tenis-partida bat jokatzera.
1944ko urtarrila eta 1945eko otsaila bitartean nazien aurka borrokatu zen. Hil egin zuten eta Kaliningradotik gertu desagertu zen, orduan ekialdeko Prusiatik abiatzen baitzen, Yak-3 bat pilotatuz eta zazpi garaipen hartzekotan. Frantziako Domina Militarra, Gerre Croixa, Aberriaren Osasunerako Gerraren Agindua eta Izar Gorriaren Agindua eman zitzaizkion. Itxasuko euskal biztanleriaren aerodromoak bere izena darama eta euskal pilotuari eskainitako memorialadu.
Baskulture-n eta Normandie-Niemen borroka-taldeari buruzko orrialdeko modelismo-atalean argitaratutako istorio osoa uzten dizuegu. Xan Berasteguik, Iribarnek Irrintzina izena jarri zion Yak-9 haren maketaren bere erreprodukzio-lana erakutsiko du.
Baskulture – 2020/11/27 – Euskadi
L’aviateur basque Robert Iribarne, champion de pelote et héros de Normandie-Niémen
‘ai eu l’occasion d’intervenir mercredi dernier en visio-conférence sur la plateforme du Centre de Russie pour la science et la culture à Paris, devenue un lieu de “rencontre de témoins des événements et des enfants des héros, de chercheurs et d’associations, de musées et d’écoles, qui mènent un passionnant travail de recherche, de conservation, de partage de connaissances et de précieuses archives concernant l’histoire de l’escadrille Normandie-Niemen” !
