Flavio Ajuriaguerra hil zeneko 75. urteurrenean, Deian euskal gizon handi horri eta bere «ia ahanzturako» egoerari buruzko hausnarketa argitaratzeko aukera izan dugu. Gaur, abuztuaren 31n, «Flavio Ajuriaguerra, un héroe vasco sin historia ni medallas» («Flavio Ajuriaguerra, historiarik eta dominarik gabeko euskal heroia») artikulua argitaratuko da euskal egunkari honetan.
Flavio, euskal herritar askoren beste adibide bat da. Garai gogorrenetan, egoera txarrenetan, onena eman zutenena, haien segurtasuna, askatasuna eta bizitza, Askatasunaren eta Euzkadiren alde. Ez dute merezi ez ahaztea, ez eta leku txiki bat ere gure Historiako txokorik ilunenean. Haien ahaleginak eta sakrifizioak lagundu zuten gu haiek baino libreagoak izaten, eta Euskal Herriaren Kausaren aldeko borrokari eusten.
Haiek, leku duina merezi dute gure herriaren oroimenean, eta guk ematen ez badiegu, huts egingo dugu.
Deia – 2020/8/31 – Euskadi
Flavio Ajuriaguerra, un héroe vasco sin historia ni medallas
EL 31 de agosto de 1945 falleció Flavio Ajuriaguerra Ochandiano. Una persona con unos apellidos que dejaron una profunda huella en la historia vasca del siglo XX. La de su hermano Juan, el destacado líder político que dirigió al nacionalismo vasco en los duros años de la guerra y la dictadura. La de su hermano Julián, el destacado psiquiatra reconocido en el mundo científico por sus extraordinarias aportaciones, y el idealista que participó como médico en la lucha contra los rebeldes desde Catalunya, porque quería demostrar que su compromiso con la libertad no era solo con la de los vascos, sino con la de todos.
(Jarraitu) (Itzulpen automatikoa)
Flavio Ajuriaguerra, historiarik eta dominarik gabeko euskal heroia
1945eko abuztuaren 31n Flavio Ajuriaguerra Ochandiano hiltzen zen. XX. mendeko euskal historian aztarna sakona utzi duen abizenak dituen pertsona. Juan anaiarena, gerraren eta diktaduraren urte gogorretan euskal nazionalismoa zuzendu zuen buruzagi politiko nabarmenarena. Julian anaiarena, ekarpen apartak egiteagatik mundu zientifikoan aintzatetsitako psikiatra nabarmenarena, eta Kataluniatik matxinatuen aurkako borrokan mediku gisa parte hartu zuen idealista, izan ere, Askatasunarekiko konpromisoa ez zela euskaldunenarekin bakarrik, guztienarekin baizik erakutsi nahi zuen.
Flavio, ordea, ia ez da ageri bere herrikideen oroimenean, ez britainiarrena, ez aliatuena ere. Nahiz eta euskaldunen askatasunaren kausari eta totalitarismoaren aurkako borrokari egindako ekarpena apartekoa izan.
1936an jaio zen Eusko Jaurlaritzaren inteligentzia-zerbitzuetan lan egin zuen euskal nacionalista batez ari gara; matxinatuen aurka borrokatu ziren euskal borrokalariak menderatu zituzten epai oso sumarisimoetatik aske ateratzea lortu zuela; edo, EAJk «Zerbitzu» izenarekin antolatutako erresistentzia-sareko kide gisa, frankistek sortutako Betearazpenen Epaitegi Bereziko ustezko kondenatuen espedienteak lapurtzen jardun zuela, pertsona asko hiltzetik salbatuz.
1940an, aliatuei euskal erresistentziak antolatutako sareak eskaintzeko Bilboko Kontsulatu britainiarrean aurkeztu zen euskaldunaz ari gara. Kontsul orokorrak, euskal nazionalistek ezin zutela lan horietan parte hartu erantzun zion. Zorionez, aliatuen kausarako, Britainia Handiko Inteligentzia Zerbitzuko (MI6) sarearen arduradunak, penintsularen iparraldean eskaintzaren berri izan zuen eta aliatuen zerbitzuko agente gisa hartu zuen. Arthur Pat Dyer zen, Bilbon jaiotako ingelesa, eta Britainia Handiaren eta Estatu Batuen ohorezko kontsul izan zen euskal hiri honetan. Britainiar-bilbotar honek, hil zen egunera arte, Flavio Ajuriaguerra eta EAJko hainbat emakume eta gizon errebindikatu zituen, Ardatzeko indarren aurkako borroka hartan aliatuak babestuz arriskatu eta sakrifikatu zirenak.
Burgosko espetxetik Juan Aguriaguerrak ematen zituen aginduei jarraituz, EAJk alde batean eta bestean antolatutako euskal erresistenteen sare nabarmenak, Flavioren zuzendaritzapean, Aliatuekiko espioitza-, laguntza- eta lankidetza-lanak egiten aritu ziren.
Euskal Erresistentziak naziek okupatutako Europatik urruntzen Pirinioak zeharkatzen zuten pilotu eta agente aliatuei lagundu zien, edo preso zeuden kontzentrazio-eremuetatik ihes egiten. Milioika franko frantses faltsu eramateaz arduratu zen, eta Frantziako Erresistentziari finantzatu zitzaion; irratiak sartu zituen; Gestapoari lapurtutako dokumentuak atera zituen; era guztietako informazioa bildu zuen, eta, azken batean, aliatuek potentzia faxisten gainean garaipena lortzen lagundu zuen.
Hain da lan garrantzitsua non bere txostenak Alan Francis Brookek, Alambrooke bizkondeak, Inperioko Estatu Nagusiko eta Aliatuen Estatu Nagusiko Buruak jasotzen baitzituen. Frantziako Errepublikan jaiotako ingeles bat, bizitzaren kontuak, eta, zehazki Bagnères-de-Bigorre, euskal izena duen okzitaniar herria.
Flavioren gaur egungo anonimatuak jatorri bikoitza du. Batetik, espioien berezko nolakotasuna, oso ezagunak ez izatekoa eta haien jarduketak ezagutaraztekoa. Bestalde, ELA dela eta bere heriotza goiztiarraren tragedia, Julian bere anaiak diagnostikatu zion, muga modu klandestinoan gurutzatu ondoren.
Hura eta nazien aurkako euskal sare horietan parte hartu zuten pertsona guztiak ahanzturara kondenatuta zeudela zirudien, baina Arthur Pat Dyer MI6 taldeko kideak eragotzi egin zuen, bere historia eta entrega desager ez zitezen ahaleginarekin. Espioi ingeles baten ahalegin hori, eta hura zabaltzeko ahalegina egin duten gutxi batzuen lana, hala nola Eusebio Zubillaga, Koldo San Sebastián edo Iñaki Anasagastiren lana, Historian mantendu dituzte.
Baina hori ez da nahikoa. Euskal ikasgeletan Bigarren Mundu Gerrari buruz hitz egiten denean, gure Historiaren zati hori kontatzen al zaie gazteei? Ba al dago mugaren bi aldeetatik Hitlerren porrotean parte hartu zuten euskaldunak gogorarazten dituen proiekzio publiko handiko ekintzarik? Erantzuna ez da.
Aitzitik, naturala balitz bezala, euskal diru publikoarekin, euskal nazionalismoak, frankismoaren eta nazismoaren aurka borrokatu ziren euskaldun horienak, nazien erregimenera hurbiltzeko asmotan edo saiakeran aritu zela dioten dokumentalak egitea onartu behar dugu. Errepresioa, jazarpena eta heriotza jasan behar izan zituzten aberkideen oroimena zikintzeko helburu tristearekin nahasten dute historia. Bistan dena ere azaltzen jardun behar dugu: gure Agirre Lehendakaria Berlinera ez zela Hitlerren gobernuarekin negoziatzera joan, frankistengandik eta Gestapotik ihes egitera baizik.
Beste euskaldun batek, Esteban Hernandorena Zubiaga kapitainak, II. Mundu Gerra amaitzean, bizirik atera ziren milaka judutar Israelera eramateko prozesuan parte hartu zuen, Pan York ontziko euskal tripulazio osoak bezala, Eusko Jaurlaritzak erbestean aginduta. Euskaldun hau Israelen geratu zen faxismoak kontrolatutako Euzkadi batera ez itzultzeagatik. Han heroia da, eta plaka bat du Haifako portuan gogoratzeko. Bada beste bat Portugaleten.
Zer du Flavio Ajuriaguerrak? Ezer ez. Ez Britainia Handian, ez Euzkadin. Ez berak, ezta Aliatuei laguntzeko bizitza jokatu zutenetako inork. Europako gerraren amaieran, Bilboko MI6-ko gizonak, pare bat alditan aipatutako Arthur Pat Dyer-ek, Flavio Ajuriaguerrari Britainiar Inperioaren Agindua ematea kudeatu zuen. Gobernu britainiarrak onartu egin zuen. Flaviok, hilzorian zegoela, eskelan datu hori agertzea besterik ez zuen eskatu. «Flavio Ajuriaguerra. Britainiar Inperioaren Ordena». Britainiarrek uko egin zioten. Ziur erregimen frankistari traba egin ziezaiokeelako izan zela. Flaviok uko egin zion ezkutuko kondekorazio bat jasotzeari.
Britainiarren ezezko hori ulertzeko, Lord Palmerstonen baieztapena gogoratu behar da: «Britainia Handiak ez du betiko aliaturik, ezta etsai betierekorik. Betiko interesak ditu». Gerran izandako euskal aliatuak ez ziren beren interesetan sartzen jadanik. Churchillek Potsdameko Gailurrean, Flavio hil baino hilabete lehenago, izan zuen posizioak berretsi zuenez. Aliatuek Francoren Espainiarekin harremanak hausteko Stalin lehen ministroak egindako eskaerari honela erantzun zion: « … ni indarra erabiltzearen aurka nago. Gurea ez bezalako erregimenak dituzten herrialdeetan interferentziaren aurka, non eta haiek gogaikatzen ez badigutei. Gerra garaian askatuak izan diren herrialdeei dagokienez, ezin dugu onartu haietan erregimen faxista ezartzea, baina hemen dugu gerran parte hartu ez zuen herrialde bat [Espainia]. Horregatik, haien barne-arazoetan sartzearen aurkakoa naiz…».
Seguruenik, ez erbesteko Eusko Jaurlaritzak, ezta Ardatzeko indarrak garaitzeko borrokan aritu ziren euskaldunek ez zutela jarrera hori espero izan. Baina gertatu zen. Britainia Handitik, baina baita AEBetatik edo Frantziatik ere. SESBek berak ere Francoren Espainia NBEn sartzeko baimena eman zuen, «beraietako» batzuk sartzearen truke. «Realpolitik» deritzo horri.
Gaur, 2020ko abuztuaren 31n, 75 urte beteko dira Flavio Ajuriagerra hil zenetik. Gizon ona, euskaldun ona, abertzalea eta Askatasunaren maitalea. Gogora ditzagun bera eta berak bezala «maite-askatasunaren alde dena eman zuten» guztiak. Askatasunaren alde eta Euzkadi babesteagatik frankistek hil zuten Lauaxetaren poemak dioen bezala. Egin dezagun gogora, halaber, Arthur Pat Dyer, George L Steer, Leah Manning eta euskaldunon lagun izan ziren guztiak, ez baitzen erraza eta ondorioak baitzituen.
Baina dei egin dezagun ere. Gure historia, euskal nazioaren historia gordetzeaz gain, hura zabaldu eta ezagutzera emateko konpromisoa har dezagun.
Gainera, Flavio Ajuriaguerrak bi poztasun-arrazoi nagusi izan zituen bere azken uneetan ere. Eusebio Zubillaga lagunak dioenez, bi egun izan ziren. 1945eko maiatzaren 8an, Alemania nazia errenditu zen egunean, eta urte horretako abuztuaren 15ean, Japonia ere errenditu zen garaian. Zubillagak gogora ekarri du egun haietan Flaviok, agonia-garaian, irribarre egiten zuela. Garailea zen!
Pertson horien Historia eta Oroimena gailen dezagun.
Agur eta Ohore.
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
