Itzultzailea: Leire Madariaga
Historio hau, aho zabalik uzten gaituzten “euskaldunen historio” horietako bat da. Hainbat historio bezala, gerra baten ostean hasten dena. Beste asko bezala, euskal kontinentalek Amerikara jo behar izan zuten Frantziako Iraultza ostean, penintsulako euskaldunei 30 urte baino gehiago egokitu zitzaien, Lehen Gerra Karlistan jasotako porrotaren ostea, zeinei Sistema Foralaren amaiera eragin zuen.
Herrialdea utzi zutenen artean, gure protagonista Carlos Noel Echabe zegoen, 1804ean Getarian jaioa.
Euskaldun honen historioa eta hemisferio australean bere bizitza berriaren historio unkigarria La Capital del Mar del Plata egunkariaren webgunean aurkitu dugu, zeinek ia bere osotasunean “queso en la historia argentina” izenburupean biltzen duen, Daniel Balmacedak argitaratutako “La comida en la historia argentina” liburukoa.
Carlo Noelen etapa amerikar hau Montevideora 1841ean heldu zenean hasi zen. Momentu hortatik honen bizitza Buenos Aires eta Argentina erdiaren memoriaren parte da. 1847ko irailak 9tik aurrera goxoen lehen fabrika sortu zuen eta Buenos Aires eta Argentina osoko lehen gozotegia. “El Sol Fábrica de confites de Carlos Noel” izenarekin. Izen hau, honen semeek familiako “Noel” abizenagatik aldatuko zuten.
Sormen momentutik enpresa honen historioa arrakasta historioa izan da. 1910ean egunean 40.000kg membrillo eginez.
Artikulu honen irakurmena gomendatzen dugu zein “Euskaldun bat Argentinan” historioa den. Baina bi aipamen egin behar ditugu.
Lehendabizi, harrigarria dirudi “Argentinako postre nazionala” gazta eta menbrilloa izatea, zein, aldi berean euskaldunen artean gustoko eta tradizionala dena.
Bigarrenik, euskaldun horren bilobetako baten historioari erreferentzia egitea da, zeinek gainera, bere izen bera zeukan. Unión Cívica Radial-aren parte izan zen Carlos Noel diplomatiko eta politikoari buruz ari gara. Ibilbide bikaineko partidu argentinarra, zein Argentinako “euskal presidente”-etariko bati buruz aritu ginenean aipatu izan genuen, Hipólito Yrigoyen, eta baita Atahualpa Yupanqui “euskal-argentinar musikaria”-ri buruz hitz egiten dugunean.
Carlos Noel, biloba, beste kargu batzuen artean, Buenos Aireseko Intendentea izan zen, eta bere mandatupean honen politikak, ikuspegi soziala eta hirigintza zein osasun hobekuntzaren alde jo zuen.
La Capital del Mar del Plata – 12/9/2016 – Argentina
Queso y dulce, el postre nacional
Esta es la historia de un vasco que decidió aventurarse en la ruta del Río de la Plata, cuando pocos elegían ese destino. Es verdad que el escenario no era el mejor. Montevideo y Buenos Aires se sacudían en la impiadosa guerra civil que enfrentaba a blancos y colorados o a unitarios y federales. Pero el viajero, Carlos Noel, tampoco venía del paraíso. Los vascos habían asumido la derrota en su intento independentista de España y muchos partieron en busca de otros horizontes.
(Jarraitzen du) (Itzulpen automatikoa)
Nota: Goiburuko argazkia: Buenos Aires Hiriko Defensa eta Cochamban kokatutako Noel Fabrika zaharra. Filosofia de Sabor webgunean bildua, zein Bueno Aires Zaharrari emana izan den.
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country