Itzultzailea: Leire Madariaga
Euskaldunei buruz 1968an National Geographic-ek argitaratutako erreportai bikain bati idazten genuen orain dela denboratxo bat, kuriositatez egiaztatzen genuen momentu hartan Franko erregimenaren enbaxadorea zena, eta horrela azaltzen genuen:
Anekdota bat. Esatu Batuetako Franko garaiko enbaxadoreei ez zaio erreportau honen argitalpena gustatuko eta gutxiago euskal lurraldeen mapa baten agerpena. Ez dugu ahaztu behar, 1968an, Espainia Frankista hartan, mapa hori zuen euskaldun batek, hori bai, deskubritua bazen, Erregimen diktatorialarekin arazoak izango zituzkeela. Antza denez, enbaxadora frankista hura Alfonso Merry Del Val y de Alzola diplomatikoa zer, 1902an Bilbon jaioa.
Ikerketatxo hartan deskubritu genuena aurrerago argitaratuko genuen sarrera baterako utzi genuen, sarrera hura hau da. Frankismoaren buruen arteko euskaldun hura, beste euskaldun batekin ezkondu zen bere lehen ezkontzan, Carmen Gurtubay y Alzola, Blanca de Alzola eta González de Castelón, Iurretako eta Ganboako Markesaren alaba. Lehengusuen arte ezkontza hura ezeztatua izan zen aita santuaren dekretuagatik.
Egia da, bere familiak duen nobleen titulua gure protagonistaren jaiotza eta 10 urte geroago sortu zela. Baina Alfonso XIIIk Blanca de Alzola y González de Castejóni 1920an Iurreta eta Ganboako Markesa titulua emateak, familiaren egoera ekonomiko, sozial eta politikoa adierazten du. Carmen Gurtubay-en lehengusina bat, egungo Albako Dukesaren ama zela jakitean indartzen den egoera bat.
Baina Carmen Gurtubay y Alzola, oparitasunean eta gizarte klasista batean jaioa, jaiotako familiarentzat eta bere ingurunearentzat ez zen “ona” izan. Garai hartako giza ezberdintasunak ezagutu eta bere aberastasuna Gizartearen pobrezitik zetorrela ezagutu eta gero giza eta errepublikar militante bihurtu zen.
Bere konpromesua oso handia zen. Gerra Zibilaren garaiaren hasieratik Parisera joan zen faszismoaren kontrako eta errepublikaren aldeko mugimendua antolatu eta aurrera eramateko bere heriotza egunerarte. Bigarren Mungu Gerra garai zailean intentsitate bereziarekin hedatutako totalitarismoaren aurkako borroka (naziek Paris okupatu zuten). Emakume hau oso garrantzitsua izan zen garai hartan, EEBB-etako Kongresu Kamerak ere zera esaten zuen honi buruz:
Carmen de Gurtubay indar aliatuen maila handiena zuten pertsonen artean zegoen, nork Gerra urteetan bere bizitza arriskatu zuen Portugal eta Espainiagatik. Alemaniar agenteengatik pare bat alditan kartzelatua izan zen.
Garai bikain bat merezi zuen emakume bikaina. Exilioan 48 urterekin hil zen eta bere autobiografía ez da argitaratua izan. Originala suntsitu ez bada, gaur egungo Europako historia ondo ezagutzeko dokumentu historiko bikaina izango litzateke.
Frankismoaren aurkako bere lanaren adibide bat bezala, Manuel de Irujori 1946an idatzitako gutun bat errekuperatzen dugu, azken hau exilioan Errepublikako Ministroa zenean jasoa. Eusko Ikaskuntzako Irujo Funtsean aurkitzen da gutun da.
Badakigu. Gai hau ez da nazioarteko aldizkarietan agertu izan, eta zoritxarrez egunkari euskaldunetako pertsonaia ere ez da. Emakume bikain honi buruzko gogorapen txiki honek bere memoria berpiztea espero dugu. Ez egotearren, ez dago Auñamendiko Entziklopedian ere ez.
Wikipedia – 10/2012
Carmen de Gurtubay
María del Carmen de Gurtubay y Alzola (Madrid, 4.6.1910 † París, 23.1.1959) fue la única hija de Juan de Gurtubay y González de Castejón y de Blanca de Alzola y González de Castejón, I marquesa de Yurreta y Gamboa. Yurreta es un pueblo de la provincia de Vizcaya en el País Vasco.
(Sigue)
Last Updated on Abe 21, 2020 by About Basque Country
